طیبه فاطمی، رئیس اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان در گفت و گو با اصفهان زیبا آنلاین از اقدامات تازه این اداره و تحولات پیش روی کتابخانه‌های اصفهان می‌گوید. طرح‌ها و اقداماتی که او آن‌ها را دارای مزیت رقابتی پایدار و آینده نگرانه می‌داند.
فاطمی حرکت از ساختاری سنتی به ساختاری مدرن در امر مدیریت کتابخانه‌ها را امری لازم و ضروری می‌داند: «در عصر اطلاعات و در جامعه اطلاعاتی امروز سیستم‌ها باید از ساختاری سنتی به ساختاری مدرن تبدیل شوند. یعنی دوران گذار را با کمترین تبعات منفی پشت سر بگذارند و با دریافت بیشترین امتیازات پا در دوران مدرن بگذارند.»
او صحبتش را با تمرکز بر وضعیت کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان پی می‌گیرد: «از یک طرف کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان با طیف ناهمگونی از مخاطب روبرو است و باید بر اساس درخواست مخاطبین همه جور نیازی را در عرصه کتاب برآورده کند. از طرف دیگر کتابخانه‌های عمومی و از جمله کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان دانشگاه‌های مردم هستند چرا که کتابخانه‌های مدارس و دانشگاه‌ها در دوره‌ای نیاز افراد به کتاب را تأمین می‌کنند اما کتابخانه‌های عمومی در تمامی دوران‌ها و در تمام سنین پاسخ گوی نیاز شهروندان به کتاب و کتاب خوانی و امر پژوهش هستند. این مسئله لزوم همگام شدن با تکنولوژی‌ها و تغییرات روز در عرصه اطلاعات و امر دیجیتال را نشان می‌دهد و البته کار ما را در مدیریت و اداره کتابخانه‌ها به خصوص در کتابخانه شهرداری دو چندان می‌کند. چرا؟ چون که کتابخانه‌ها باید با همان ساختار قدیمی نیاز مردم را تأمین کنند و کتاب چاپی را به دست مخاطب برسانند و به موازات آن طرح و برنامه‌هایی را برای ورود به عرصه دیجیتال و در عین حال آموزش و نحوه استفاده از آن پیش ببرند. این اقدامات همزمان با توجه به مشکلاتی که در عرصه دیجیتال از حق کپی رایت، زیرساخت و … وجود دارد با دشواری پیش می‌رود.»
تأمین منابع کتابخانه‌ها با عقد تفاهم نامه با مراکز معتبر
فاطمی یکی از اصلی‌ترین تغییرات در این دوران گذار را تغییر سیاست مالکیتی به جایگزینی در امر کتاب می‌داند: «در مجموعه اقداماتی جایگاه و سطح پاسخ گویی کتابخانه مرکزی به نیازهای مخاطبین را بالاتر بردیم و کتابخانه مرکزی همگام با کتابخانه‌های تخصصی و دانشگاهی در حال کار عمومی و تخصصی است. بنابراین اقدامات تازه در کتابخانه مرکزی آن را به بستری برای هم مخاطب عام، هم مخاطب خاص و هم پژوهشگران تبدیل کرده است. در ارتقا سطح پاسخ گویی، یک سری از نیازها را خود کتابخانه مرکزی تأمین کرده است و برخی از منابع را هم در قالب عقد تفاهم نامه‌هایی با کتابخانه دانشگاه‌های معتبر، مراکز علمی و مراکز اطلاع رسانی معتبر فراهم کرده است. این یعنی در حال حاضر در کتابخانه‌های شهرداری سایست مالکیت به کنار رفته و سیاست جایگزینی به میان آمده است. یعنی اینکه دلیلی ندارد در شرایطی که ما با کمبود بودجه، کمبود منابع انسانی و کمبود وقت روبرو هستیم همه چیز را بخریم و یا تولید کنیم. ما می‌توانیم داشته‌ها و منابعمان را به اشتراک بگذاریم. یکی از مهمترین تفاهم نامه که تا پیش از این اتفاق نیفتاده بود عقد تفاهم نامه همکاری با کتابخانه ملی ایران است. در این تفاهم نامه قرار بر این است که ما منابع دیجیتال را با همدیگر مبادله کنیم. هر منبعی که تنها کتابخانه ملی دارد به ما بدهد و هرچه کتابخانه‌های شهرداری از نسخ خطی و … در اصفهان دارد به کتابخانه ملی بدهد.»
ایجاد کتابخانه‌های بدون دیوار رسالت آینده کتابخانه‌ها
رئیس اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان رسالت کتابخانه‌های شهرداری اصفهان در آینده‌ای نزدیک را ایجاد کتابخانه‌های بدون دیوار می‌داند: «هسته اصلی کتابخانه‌های بدون دیوار کتابخانه‌های دیجیتال و این بخش در کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان افتتاح شده است اما این کافی نیست چرا که برای رسیدن به نقطه ایدئال کتابخانه‌های بدون دیوار نیاز به یک سری زیرساخت‌های قابلیتی و فرایندی داریم. زیرساخت‌های قابلیتی شامل تکنولوژی، منابع و تجهیزات و نیروی انسانی است و زیرساخت‌های فرایندی شامل اقدمات، طرح‌ها و برنامه‌هایی است که برای پیشبرد کتابخانه‌های بدون دیوار اندیشیده می‌شود.»
فاطمی درباره برنامه‌هایی که برای زیرساخت‌های قابلیتی از جمله تربیت نیروی انسانی دنبال می‌کنند می‌گوید: «از متخصصین رشته کتابداری و اطلاع رسانی در کنار متخصصین کامپیوتر و رایانه استفاده کردیم و واحد انفورماتیک سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان با واحد کتابخانه‌ها تعامل بسیار خوبی دارند. در عین حال آموزش‌های ضمن خدمت در حال پیگیری است و دوستانی که در مراکز مشغولند از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای رشته کتابداری هستند. از منظر زیرساخت هم سازمان تمام تلاش خودش را برای آماده سازی و بهبود زیرساخت‌ها به کار بسته است.»
به روز شدن پرتال کتابخانه‌های شهرداری اصفهان
فاطمی افتتاح پرتال تازه کتابخانه‌های شهرداری را اقدام دیگر این اداره برای بهبود شرایط کتابخانه‌ها و تحول کارایی آن قلمداد می‌کند و درباره این پرتال می‌گوید: «در بحث پرتال کتابخانه‌های شهرداری پرتال تازه‌ای رونمایی و جایگزین پرتال قبلی شد. در واقع پرتال قبلی آنچنان کارایی نداشت و لزوم تغییر آن احساس می‌شد و پرتال جدید در نوع خودش اتفاق بی نظیری است. در پرتال قبلی تنها اطلاعات کتابخانه مرکزی بر روی آن موجود بود اما در پرتال تازه امکان ورود اطلاعات تمام کتابخانه‌های شهرداری وجود دارد. یعنی با استناد به این پرتال می‌توانیم بفهمیم در هر منطقه چند کتابخانه و چه نوع کتابخانه‌هایی وجود دارد و هر کتاب خانه چه منابعی دارد و چه طرح و خدماتی را به مردم ارائه می‌دهد. یعنی تبعیت از یک نظام هماهنگ و یک پارچه در ارتباط با امور کتابخانه‌ها.»
اسکن شدن بخش بزرگی از آرشیو صائب
فاطمی در ارتباط با بازگشت آرشیو صائب به اصفهان از تفاهمی با کتابخانه ملی صحبت می‌کند: «در مسئله آرشیو صائب طبق تفاهمی با کتابخانه ملی ایران آن بخش از اسنادی را که نمونه آن را کتابخانه ملی داشت به اصفهان بازگرداند و بخش دیگری هم که در تهران ماند توسط کتابخانه ملی اسکن شد و فایل دیجیتال آن در اختیار کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان قرار گرفت. نکته حائز اهمیت این جاست که در تفاهم نامه کتابخانه ملی موظف شد که تمام مجلاتی که مربوط به اصفهان بود و در اصفهان موجود نبود را اسکن کند و در اختیار کتابخانه مرکزی شهرداری قرار دهد. مسئله‌ای که مهم است اسکن شدن اسناد صائب است چرا که از هر گونه ازبین رفتن و نگرانی بابت نگهداری دیگر وجود ندارد. مضاف بر اینکه در حال حاضر زمانه استفاده از فایل‌های دیجیتال و اسکن شده در تحقیقات است. درواقع بازگشت آرشیو صائب به اصفهان و کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان یک حسن اضافه دارد و آن اسکن شدن بخش بزرگی از اسناد و مجلات و روزنامه‌های اصفهان است. آن بخش فیزیکی مجلات و اسناد هم به بهترین روش ممکن در کتابخانه مرکزی نگهداری می‌شود.»
افتتاح پایگاه مطالعات اصفهان پژوهی
رئیس اداره امور کتابخانه‌ها و سالن‌های مطالعه سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان افتتاح پایگاه مطالعات اصفهان پژوهی را از دیگر اقدامات تازه این اداره معرفی می‌کند و درباره آن توضیحاتی را ارائه می‌کند: «در پایگاه مطالعات اصفهان پژوهی کلیه منابع مرجع از جمله کتاب‌ها، مقالات، نسخ خطی و …در موضوعات مختلف جمع آوری شده است. نسخه اولیه این پایگاه از چهار پنج سال پیش آماده و شروع به کار کرده و به صورت مدام داده‌ها به این پایگاه وارد می‌شود. با این حال آن چیزی که به عنوان پایگاه اطلاعاتی نظام مند آغاز به کار کرده است تازه رونمایی شده و مشغول کار است. در تمام کشورهای پیشرفته این کتابخانه‌های عمومی هستند که فرهنگ شهرها و منابع مهم در ارتباط با شهر را حفظ می‌کنند. ما هم در اصفهان وظیفه داریم تمام اسناد و اطلاعات درباره تاریخ و معماری و شهر اصفهان را حفظ و نگهداری کنیم. چه برای پژوهشگران که نیاز به منابع اصفهان شناسی دارند و چه برای عرضه به توریست‌ها و مهمانانی که به اصفهان می‌آیند.»
افتتاح تالار پژوهش کتابخانه مرکزی
افتتاح تالار پژوهش کتابخانه مرکزی به نام یک نفر از تاثیرگذاران عرصه کتابخانه‌های اصفهان اقدام دیگری است که فاطمی از آن یاد می‌کند: «تالار پژوهش کتابخانه مرکزی در خود منابع مرجع و میز پژوهش برای پژوهشگران را جای داده است. در کتابخانه مرکزی به دلیل کمبود جا و یا عدم چیدمان منطقی هیچ میزی وجود نداشت که یک نفر کتاب مدنظرش را چک کند و از آن اطمینان پیدا کند که همان کتاب مدنظرش است یا خیر. ما برای افتتاح این تالار گالری‌ها را در کتابخانه مرکزی به طور کلی جمع کردیم چرا که به هیچ عنوان با اهداف و راهبرهای کتابخانه هماهنگ نبود و نمایشگاه‌هایی در سطحی بسیار پایین را در خود جای می‌داد. بنابراین در محلی که چندین سال گالری بود تالار پژوهش را افتتاح کردیم و پژوهشگر با دسترسی آزاد به منابع می‌تواند در محل این تالار به مطالعه و پژوهش بپردازد. این تالار را به اسم سه بزرگوار افتتاح کردیم. یکی از سالن‌ها به نام دکتر فضل الله صلواتی نام گذاری شد که اگر ایشان نبود کتابخانه مرکزی هم وجود نداشت. یک سالن هم به نام زنده یاد استاد مرتضی تیموری و نقش بسزایی در کتابخانه‌های دانشگاهی و بعد کتابخانه‌های شهرداری داشتند نام گذاری شد و یک سالن هم به نام زنده یاد استاد منوچهر قدسی که با حضورشان کمک شایانی به کتابخانه‌ها کردند نام گذاری شد.»
