امسال البته یک بند دیگر به قوانین اضافه شده و آن اینکه با توجه به تعطیلی سینماها در برخی کشورها، فیلم‌هایی که در اکران آنلاین و در قالب وی او دی‌ها نمایش داده می‌شوند نیز این شانس را خواهند داشت تا به آکادمی معرفی شوند؛ بندی که احتمالاً تنها متعلق به این دوره اسکار باشد و با توجه به عدم اعتقاد این آکادمی به اکران آنلاین، بسیار بعید است که برای دوره‌های بعدی لحاظ شود.
این شرایط اگرچه شاید بر روی کاغذ، کار نمایش، انتخاب و معرفی فیلم هر کشور را به آکادمی آسان کند اما باید بدانیم که هر فیلم در صورت داشتن برخی امکانات، راحت‌تر می‌تواند مسیر قرار گرفتن در فهرست 11 فیلم ابتدایی بهترین آثار غیرانگلیسی زبان اسکار را طی کند. همین پارامتر بسیار مهم سبب می‌شود تا بسیاری از فیلم‌هایی که حتی در اکران داخلی خود موفقیت‌های بسیاری را به دست آورند، از این فهرست خط بخورند.
پخش کننده جهانی معتبر؛ شرط اول موفقیت در اسکار
یکی از مهم‌ترین شرایطی که می‌تواند یک فیلم را در گردونه اسکار بالا بکشد، نظم نوین و برنامه ریزی شده آن برای یک اکران جهانی است. برای رسیدن به این شرایط، فیلم باید یک پخش کننده قدرتمند داشته باشد تا بتواند تور اکران و نمایش فیلم را حداقل در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی فراهم کند.
اما چرا این اتفاق باید برای حضور فیلم در آکادمی اسکار مهم باشد؟ نمایش برنامه‌ریزی شده یک فیلم در اکران جهانی، پوئن بزرگی برای هر اثر است و سبب می‌شود تا مطبوعات آن کشورها راجع به آن فیلم بنویسند و نوعی خبرسازی درباره آن فیلم شکل می‌گیرد. ضمن اینکه فیلم در صورت فروش خوب، به باکس آفیس راه پیدا کرده و مانور تبلیغاتی خوبی روی آن صورت می‌گیرد. تمام این موارد سبب می‌شود تا نام فیلم برای داوران آکادمی برجسته شده و در رأی گیری نهایی با اقبال آن‌ها مواجه شود.
ضمن اینکه برخورداری از پخش کننده خوب سبب می‌شود تا فیلم در جشنواره‌های متعددی حضور پیدا کرده و همین، رزومه آن آثار را تا اندازه زیادی ارتقا می‌بخشد. ضمن اینکه به وجود آوردن شرایط بهینه برای نمایش آن فیلم برای بیش از 9 هزار داور آکادمی از دیگر امتیازاتی است که یک پخش کننده موفق می‌تواند برای فیلم مهیا کند.
تمام این پوئن‌ها سبب می‌شود تا فیلم هم برای مخاطبان دیگر کشورها، هم در جشنواره‌های مختلف و هم برای اعضای آکادمی نمایش داده شود و آن اثر از گمنامی خارج شود. در واقع اگر فیلمی بتواند در صورت برخورداری از یک پخش کننده معتبر به چنین اقبالی برسد، خیلی بعید است که در زمره 11 فیلم ابتدایی بهترین آثار غیرانگلیسی زبان اسکار راه پیدا نکند. همین خود نشان می‌دهد که چه سلسله مراتب سختی برای هر فیلم در پیمودن این مسیر وجود دارد که بخش قابل توجهی از آثار نمی‌توانند به آن نائل آیند.
گام دوم: حضور موفق در فصل جوایز
بیراه نیست اگر موفقیت یک فیلم در فصل جوایز را به عنوان دومین پارامتر موفقیت اثر در آکادمی اسکار نام نبریم. چشم بسیاری از داوران آکادمی به منتخبان جشنواره‌هاست. مثلاً طبق یک قانون نانوشته، برنده نخل طلای کن، شانس بسیاری برای رسیدن به عنوان اسکار بهترین فیلم دارد. بسیاری از داوران آکادمی چنین نگاهی را به ونیز دارند. برخی به تلوراید، برخی دیگر هم به برلین و کارلووی واری و لندن. چون داوران فرصت و رغبت ندارند تا حدود 100 فیلم غیرانگلیسی زبان را با زیرنویس مشاهده کنند به همین دلیل بسیاری از آن‌ها، به افتخارآفرینی‌های آن فیلم در فصل جوایز بسنده کرده و بر همین اساس، فهرست 11 تایی خود را به آکادمی تحویل می‌دهند.
به هر حال افتخارآفرینی یک فیلم در فصل جوایز که بدون در نظر نگرفتن کن، ونیز و لندن، عمده آن از فصل پائیز آغاز می‌شود، می‌تواند سکوی پرتاب بزرگ یک فیلم در میان آثار برتر اسکار باشد. اتفاقی که پیشتر هم برای آثار موفق سینمای ایران در اسکار نظیر «بچه‌های آسمان»، «جدایی نادر از سیمین» و حتی «فروشنده» رقم خورده بود و امسال با توجه به عدم برگزاری بسیاری از جشنواره‌ها، تعداد فیلم‌های ایرانی که بتوانند در جشنواره‌های معتبر خارجی خوش بدرخشند هم به همان میزان کاهش می‌یابد.
گام سوم: آسان کردن شرایط تماشای فیلم برای اعضای آکادمی
آکادمی طی دو سال اخیر، بیش از 1500 نفر را به جمع داوران خود افزود تا شمار داوران این رویداد مهم به 9 هزار و 412 نفر برسد. این تعداد داور از بیش از 110 کشور دنیا انتخاب شده‌اند. داورانی که آکادمی تنها نام فیلم و کشور سازنده به همراه اطلاعات اولیه را در قالب ایمیل در اختیار آن‌ها قرار داده و نسخه فیزیکی یا آنلاین آثار را برایشان ارسال نمی‌کند.
بنابراین خیلی طبیعی است که داوران در فاصله کمتر از 5 ماه که از آخرین فرصت اعلام نام نماینده هر کشور به آکادمی تا شب برگزاری وقت است، اقدام به تماشای این 100 فیلم از ملیت‌های مختلف و با زیرنویس نمی‌کند. اما همه راه‌ها به این روش انتخاب داورها خلاصه نمی‌شود. گاهی خود فیلم‌ها نیز می‌توانند به نوعی به داوران تحمیل شوند. مهم‌ترین راه حصول چنین اتفاقی، ارسال فیلم برای داوران یا امکان نمایش آن فیلم برای داوران هر کشور است. اتفاق بزرگی که تنها در صورت برخورداری از یک پخش کننده معتبر و با برنامه‌ریزی بسیار دقیق و حرفه‌ای امکان پذیر خواهد بود. در خیلی از سال‌ها، برخی فیلم‌هایی که عملکرد چندان مناسبی در فصل جوایز نداشتند و در کمال ناباوری توانستند اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را به خود اختصاص دهند، از همین شیوه سخت استفاده کرده بودند.
آیا «خورشید» بهترین نماینده امسال سینمای ایران برای اسکار است؟
بر روی کاغذ فیلم مجیدی تا امروز، بهترین و عاقلانه‌ترین انتخاب برای معرفی به آکادمی اسکار است. «مجید مجیدی» تاکنون 5 بار با فیلم‌هایش به آکادمی معرفی شده و با توجه به اقبال جهانی برخی فیلم‌هایش، چهره شناخته شده ایرانی در میان بخش اعظمی از داوران آکادمی است. این شناخت خیلی به بالا رفتن و ارتقای فیلم کمک می‌کند.
پخش بین المللی این فیلم به شرکت فرانسوی «سلولوئید دریمز» سپرده شده که پیشتر پخش کننده فیلم «به دوک» نیز بود. باید دید این شرکت سرشناس، چه برنامه‌ای برای اکران بین المللی فیلم و حضور پرقدرت در فصل جوایز دارد. مهم‌ترین فاکتور «خورشید» تا امروز، حضور در بخش رقابتی و نیز 2020 به عنوان دومین جشنواره سینمایی معتبر جهان است. فیلم در پایان و در جدول ارزشگذاری منتقدان ونیز، از میان 18 اثر در رتبه پانزدهم ایستاد. هرچند که مدتی بعد، جزء 20 فیلم برتر دو جشنواره ونیز و تورنتو شناخته شد. «خورشید» نهایتاً توانست در بخش جنبی ونیز، برنده جایزه فانوس جادویی شود. فیلم در بخش رقابتی نیز توانست جایزه «مارچلو ماسترویانی» (بهترین بازیگر نوظهور جشنواره) را از آن خود کند.
آنچه اما حضور فیلم را تا امروز با اختلال مواجه کرده، عدم نمایش آن است که احتمالاً برای این مهم نیز برنامه‌ریزی‌هایی شده تا فیلم قبل از دی ماه در ایران به روی پرده برود. با توجه به معضل بچه‌های کار در ایران و اینکه این تم، مورد تائید و علاقه داوران آکادمی است، افتخارآفرینی این فیلم به مانند «بچه‌های آسمان» که آن هم به نوعی در فضایی نزدیک با این فیلم روایت شده بود، اصلاً دور از انتظار نیست.
«جنایت بی دقت» تا چه اندازه شانس معرفی به آکادمی را دارد؟
جدیدترین ساخته «شهرام مکری» تا امروز، پا به پای فیلم «خورشید» جلو آمده و حداقل بر روی کاغذ، دومین بخت منطقی سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار است. کمپانی «دریم لب فیلمز» پخش‌کننده جهانی این فیلم است که توانسته در همان روزهای نخست قرارداد، حق نمایش این فیلم را در فرانسه بفروشد. فیلم در ونیز امسال به روی پرده رفت و توانست جایزه بهترین فیلمنامه اورجینال را از انجمن منتقدان مستقل این جشنواره به دست آورد. هر چند که نقدهای نوشته شده بر روی این فیلم نیز مثبت و فراتر از حد انتظارها بود تا جایی که برخی از منتقدان آشنا به سینمای مکری، این فیلم را برترین ساخته وی تا امروز عنوان کرده‌اند. فیلم البته هنوز در داخل کشور به روی پرده نرفته که طبق گفته تهیه‌کننده اثر (نگار اسکندرفر) نمایش آن بعد از ماه صفر خواهد بود. باید دید آکادمی که علاقه چندانی به تماشای فیلم‌های چندلایه و با روایت غیرخطی ندارد، در صورت راهیابی «جنایت بی دقت» چه واکنشی نسبت به آن خواهد داشت.
آیا اکران یک هفته‌ای «درخت گردو» برای معرفی این فیلم به اسکار است؟
یکی از پرحاشیه و عجیب‌ترین مجوزهایی که شورای صنفی نمایش طی یک سال اخیر صادر کرده، مجوز نمایش یک هفته‌ای فیلم «درخت گردو» در استان کردستان بوده است. هر چند که اعضای شورای صنفی این اقدام را در جهت احتمال معرفی فیلم به آکادمی اسکار عنوان نکرده‌اند اما همین که فیلم به مدت یک هفته که حداقل زمان ممکن برای نمایش یک فیلم در کشور مبدأ است، این شائبه را حسابی تقویت کرده است.
البته که با این ترفند نیز تنها مشکل نمایش فیلم در داخل حل می‌شود. «درخت گردو» هنوز پخش کننده بین المللی ندارد و در هیچ کشوری هم به روی پرده نرفته است. ضمن اینکه در هیچ جشنواره خارجی هم شرکت داده نشده است. با این حال اما تم احساسی فیلم، همان چیزی است که می‌تواند برگ برنده «درخت گردو» در مواجهه با داوران آکادمی باشد. احتمالاً هم روی این امتیاز فیلم، حساب ویژه‌ای باز شده است. شاید «فهرست شیندلر» اسپیلبرگ مثال خوبی در ارتباط با این فیلم باشد که توانست از آکادمی، 7 جایزه از جمله اسکار بهترین فیلم را بگیرد.
حساب ویژه دوم هم روی «پیمان معادی» باز شده که بازیگر تعدادی از تریلرها و اکشن‌های آمریکایی است و شاید این طور برآورد شود که حضور وی در این فیلم، وزن و اعتبار ویژه‌ای به آن بخشیده است که می‌تواند نظر داوران را به خود معطوف کند.
آیا نوبت به فیلم گمنامی چون «دشت خاموش» می‌رسد؟
دومین ساخته «احمد بهرامی» گمنام‌ترین فیلم این فهرست است که البته بیشتر از هر فیلم دیگر این لیست، حضور بین المللی و افتخارآفرینی جهانی را تجربه کرده است. «دشت خاموش» 7 بار در ونیز امسال به روی پرده رفت و توانست جایزه بهترین فیلم بخش افق‌های جشنواره ونیز، جایزه فیپرشی و تندیس فای این فستیوال را از آن خود کند. هم چنین این فیلم که پخش بین المللی آن به عهده «پرشیا فیلم» است قرار است در جشنواره وایادولید و توکیو نیز به روی پرده برود. البته فیلم هنوز در داخل کشور به روی پرده نرفته است.
آیا «شنای پروانه» می‌تواند یکی از بخت‌های معرفی به آکادمی باشد؟
علت اینکه نخستین ساخته «محمد کارت» در این فهرست قرار می‌گیرد، کیفیت خوب آن است و اینکه فیلم، به تعبیر بسیاری جزء بهترین آثار ساخته شده یک سال اخیر سینمای ایران است که هم مخاطبان و هم منتقدان، استقبال بسیار خوبی از آن به عمل آوردند. «شنای پروانه» که با یک اکران کوتاه مدت، توانسته برخلاف فیلم‌های دیگر این فهرست، شرط نمایش در کشور مبدأ را محقق کند تاکنون نه با پخش کننده بین المللی قرارداد بسته و نه در کشور و جشنواره‌ای خارج از ایران نمایش داده شده است. احتمالاً نگاه موافقان این فیلم برای معرفی به آکادمی، تم سیاه و روحیه جنگندگی قهرمان فیلم باشد که نگاه داوران آکادمی همواره به این شکل قهرمان پروری، مثبت بوده است.
