روز دوشنبه (15دی) سخن‌گوی دولت از آغاز فرایند تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد خبر داد و گفت: «از ساعاتی پیش فرایند تزریق گاز شروع شد و تا ساعاتی دیگر اولین محصول اورانیوم غنی‌شده UF۶ به دست خواهد آمد.» آنچه بر طبق توافق‌نامه برجام قرار بود تا 15 سال در تأسیسات فردو انجام نشود اما با عدم پایبندی اعضای برجام به تعهداتشان و فشار تحریم‌های آمریکا علیه ایران، مجلس شورای اسلامی تصمیم به تصویب قانونی در این خصوص گرفت و ایران با استناد به بند 36 این توافق‌نامه پا را فراتر نهاد و غنی‌سازی را در این محل آغاز کرد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشـــورمــان در تـــوئیــتی غـــنی‌ســازی ۲۰درصدی اورانیوم را منطبق با بند ۳۶ برجام و کاملا بازگشت‌پذیر دانست. سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه نیز شروع مجدد ۲۰ درصد را براساس معاهده NPT، معاهده پادمان و براساس برجام عنوان کرد و خطاب به اروپایی‌ها گفت: «شما که خود را به‌اصطلاح مهد دموکراسی می‌دانید حق ندارید به اجرای قانون مجلس ایرادی وارد کنید. ۲۰ درصد به معنای مرگ برجام نیست و اگر به تعهداتتان برگردید، ۲۰ درصد نیز برگشت‌پذیر است.» از طرفی بهروز کمالوندی، سخن‌گوی سازمان انرژی اتمی نیز با بیان اینکه این کار در جهت اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و دفاع از حقوق ملت ایران است افزود: «این ظرفیت چیز جدیدی نیست. در سال ۸۹ بعد از اینکه سوخت رآکتور را به ما ندادند، وارد تولید ۲۰ درصد شدیم و آن را تولید کردیم. ذخایر سوخت ۲۰ درصد برای حدود سه تا چهار سال برای رآکتور تحقیقاتی تهران را در  اختیار داریم. بر اساس برجام قرار بود اگر ذخایر ۲۰ درصد تمام شود دو سال پیش از اتمام درخواست بدهیم و آن‌ها به ما بفروشند. درعین‌حال در جهت اجرای قانون مجلس موظف هستیم حدود ۱۲۰کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصد را ذخیره کنیم و این کار آغاز شده است.»

 قانون لغو تحریم‌ها دارای پارادوکس است

نکات مهم در خصوص غنی‌سازی اورانیوم 20 درصد از سوی ایران و برخی انتقادات به مصوبه مجلس در لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران موجب شد «اصفهان زیبا» با علی امیدی، استاد و کارشناس روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان گفت‌وگو کند. او از موضوعات متناقض در این مصوبه مجلس گفت. به گفته امیدی مجلس شورای اسلامی باید در تصویب قوانین مصلحت سیاسی کشور را موردتوجه قرار دهد و آن را اولویت خود بداند. او خاطرنشان کرد: «توجه به مصلحت سیاسی بستگی به نگرش ما از شرایط موجود و اینکه از چه منظری به قوانین بنگریم، دارد. تحولات داخلی آمریکا بر سرنوشت بسیاری از کشورها ازجمله ایران تأثیرگذار است. درست است که سیاست‌های ما باید به‌گونه‌ای باشد که آسیب‌پذیری و حساسیت ایران نسبت به تحولات خارجی به حداقل خود برسد. اما این‌یک واقعیت جهانی است که تحولات در آمریکا بر سیاست بسیاری از کشورها تأثیر می‌گذارد. چنانچه اکثر کشورهای اروپایی و آسیایی پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به رئیس‌جمهور منتخب تبریک گفتند و به‌نوعی از انتخاب جو بایدن و تحول اخیر در آمریکا استقبال کردند. در حال حاضر این سؤال پیش می‌آید که با شرایط جدید در ایالات‌متحده، آیا مصلحت سیاسی ایران ایجاب می‌کرد که ما به جهان خارج سیگنال دهیم؟» عــضو هــیــئت‌عــلمی گروه روابــط بین‌الملل دانشگاه اصفهان افزود: «ایران با اجرای مجدد غنی‌سازی اورانیوم 20 درصد نشان داد که تحمل و صبرش در وفاداری به برجام به اتمام رسیده است. مسئله‌ای که به عقیده بنده باعث می‌شود رئیس‌جمهور جدید آمریکا را در پیوستن مجدد به برجام دچار محدودیت‌هایی کند؛ شاید این اقدام چندان به مصلحت ایران نبود. ما می‌توانستیم تا 20 ژانویه و تحویل دولت آمریکا به جو بایدن صبر کنیم و ببینیم که او همان مواضع ترامپ را ادامه خواهد داد یا اینکه بر طبق ادعاهایی که در خصوص برجام و تحریم‌ها علیه ایران دارد، عمل خواهد کرد!»
این استاد دانشگاه اما به نکات مثبت قانون لغو تحریم‌ها نیز اشاره کرد. به عقیده امیدی این قانون و اجرای آن به‌عنوان یک ابزار چانه‌زنی در روابط دیپلماتیک هم به‌حساب می‌آید. ما به دولت جدید آمریکا نشان می‌دهیم که اگر قصد ادامه راه ترامپ را دارد، دست ایران بسته نیست و مانند سابق صبر و مصلحت‌اندیشی نمی‌کند و محافظه‌کاری از خود نشان نمی‌دهد. او افزود: «راهی که مجلس برای مقابله با تحریم‌های آمریکا ترسیم کرده، هم دارای پیامدهای احتمالی و چالش‌هایی است که دولت جدید آمریکا را در برگشت به برجام با آن‌ها مواجه می‌کند و هم تا اندازه‌ای منافع ملی ایران را تأمین می‌کند. درواقع این قانون دارای پارادوکس است. همان‌طور که اشاره کردم بهتر این بود که ما تا دولت بعدی آمریکا صبر می‌کردیم و در آن زمان تصمیم نهایی خود را می‌گرفتیم. البته اعتقاد نمایندگان مجلس این است که دولت بیش‌ازاندازه در خصوص تحریم‌ها منفعل عمل کرده است.» امیدی همچنین ترور شهید محسن فخری زاده را بر تصمیم نهایی مجلس و تصویب قانون لغو تحریم‌ها مؤثر دانست و گفت: «مجلس خواست به دشمنان ایران نشان دهد که در عوض ترور دانشمندان ایران، ما نیز یک‌قدم جلوتر برمی‌داریم و عقب نمی‌نشینیم.»
در حال حاضر غنی‌سازی اورانیوم 20درصد در ایران آغاز شده و فراورده آن نیز به دست آمد. آنچه به بیان امیدی در اجرای آن یک تصور فراجناحی نهفته است که باید در فردو غنی‌سازی 20 درصد انجام می‌شد. به تعبیر او ایران با توپ پر مواضع خود را نسبت به اروپا و آمریکا نشان داد؛ چراکه ایران می‌داند آمریکا نیز از مواضع خود دست‌بردار نیست و هدف او تغییر سیاست‌های موشکی ایران و مواضع کشورمان نسبت به خاورمیانه است. این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «ایران با این اقدام به بایدن فهماند که اگر او قصد مقابله با ایران را داشته باشد، مواضع ایران اما شدیدتر خواهد بود و حتی به گفته برخی از مقامات ایران غیر از اینکه پروتکل الحاقی را به حالتی از تعلیق درمی‌آورد، حتی ممکن است از «ان‌پی‌تی» نیز خارج شود.» او افزود: «از طرفی همان‌طور که دیدیم آقای ظریف نیز در توئیت خود به برگشت موضع کنونی ایران اشاره داشت. به این معنا که ایران از این موضع به‌عنوان چارت چانه‌زنی در برابر دولت جدید آمریکا استفاده کرده است.»

آیا اهرم‌های فشار ایران در لغو تحریم‌ها کارساز است؟

استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان در پاسخ به این پرسش که اگر این اهرم‌های فشار ایران کارساز نباشد، چه پیامدهایی در انتظار ایران خواهد بود؟ گفت: «ما باید کمی صبر کنیم و ببینیم که آیا عملکرد دولت جدید آمریکا بر اظهارات او منطبق است یا خیر. همه این‌ها به مواضع بایدن بستگی دارد؛ البته درصورتی‌که حادثه غیرمترقبه‌ای تا پایان دولت ترامپ رخ ندهد. به نظر بنده اگر دولت بایدن رویکرد مثبتی نسبت به رابطه با ایران در پیش گیرد و با سیاست‌های اعتمادساز در بازگشت تدریجی خود به برجام اعتماد ازدست‌رفته ایران را بازگرداند، حاکمیت ایران به این نتیجه خواهد رسید که بر طبق توافق برجام عمل کند. از طرفی اگر ایران نیز بر مواضع خود پافشاری و تأکید داشته باشد کمی شرایط را سخت خواهد کرد. بایدن حتی می‌تواند با این فضا یک اجماع بین‌المللی علیه ایران به وجود آورد، چیزی که ترامپ نتوانست آن را انجام دهد.»
او ادامه داد: «ترامپ از طریق قدرت اقتصادی آمریکا فشارهای سنگین اقتصادی را متوجه ایران کرد. اما بایدن هم می‌تواند این فشارها را ادامه دهد و هم در جامعه بین‌الملل این موضوع را مطرح کند که من خواهان بازگشت به برجام هستم؛ اما ایران حاضر نیست. البته با شناختی که از آقای روحانی و آقای ظریف وجود دارد، امیدوار و خوش‌بین هستیم که نهایتا توافق و مصالحه با طرف‌های آمریکایی انجام شود.»
این کارشــناس بیــن‌الملل همــچنین در خصوص تحرکات اخیر آمریکا در خلیج‌فارس و توقیف کشتی کره‌ای از سوی نیروهای سپاه ایران گفت: «دولت ایران بسیار در این شرایط و فضایی که آمریکا باعث آن است، خویشتن‌داری به خرج می‌دهد. ایران بعضا باید مواضع جدی خود را به جهان نشان دهد. اینکه ما به تحولات داخلی آمریکا اهمیتی نمی‌دهیم، بلکه اقدامی که به منفعت و مصلحت ایران باشد انجام خواهیم داد. برای نمونه هرچند دولت ایران اعلام کرده است که به خاطر تخلفات زیست‌محیطی کشتی کره‌ای را در خلیج‌فارس توقیف کرده اما موضوع تلافی است. در حقوق بین‌الملل اصلی وجود دارد به نام اصل «مقابله‌به‌مثل» که همان اصل تلافی است؛ اگر کشوری اقدامی غیرقانونی علیه کشور دیگری انجام دهد آن کشور حق دارد تلافی کند؛ درنتیجه اقدام جمهوری اسلامی ایران اقدامی قدرتمندانه است و غیرقانونی مــحـسوب نـــمی‌شــود. مــسدودکــردن پول‌های ایران در بانک‌های کره جنوبی هیچ توجیه قانونی ندارد و بسیار زورگویانه است؛ بنابراین ما نیز باید به طرف مقابل نشان می‌دادیم که می‌توانیم همچون آن‌ها عمل کنیم.»