بی‌توجهی مردان به سلامت خود و لزوم خودمراقبتی در دوران کرونا
بر اساس اطلاعات گزارش شده از 41 كشور؛ اگرچه تعداد موارد قطعي ابتلا به كوويد در بين زنان و مردان تفاوت چنداني ندارد اما مردان بيش از زنان از اين عفونت فوت كرده و نسبت فوت در مردان 2.4 برابر بيش از زنان است. در واقع 70 درصد موارد مرگ در مردان ديده شده است. مطالعات انجام شده بر روي موج اول همه‌گيري در امريكا و تفاوت‌هاي دو جنس نشان داد كه شدت خطر ادارک شده پاندمي كوويد در بين مردان كمتر از زنان بوده و لذا اقدام به رفتارهاي حفاظت نشده نظير حضور در اجتماع و پرهيز نكردن از تماس فيزيكي در بين مردان بيشتر است. علاوه بر آن در اغلب كشورها، رفتارهايي نظير مصرف الكل و دخانيات در آقايان شايع‌تر است. همينطور رفتارهايي نظير دست شستن، فاصله‌گذاري اجتماعي، پوشيدن ماسک، مراجعه براي دريافت خدمات در بين آقايان نسبت به خانم‌ها شيوع كمتري دارد.
از طرف دیگر، بسياري از مردان براي اينكه ترس خود نسبت به بيماري را نشان ندهند، از پوشيدن ماسک و ساير رفتارهاي حفاظت‌كننده پرهيز مي‌كنند. بنابراین لزوم خودمراقبتی برای آنها توصیه می‌شود چراکه از روش‌های مهم برای پیشگیری از بیماری کوید 19 خودمراقبتی است. اما خودمراقبتي رفتاري است اكتسابي، آگاهانه و هدف‌دار كه فرد از دانش، مهارت و توان خود به عنوان يک منبع استفاده مي‌كند تا به‌طور مستقل از سلامت خود، فرزندان و خانواده و حتی سایرین مراقبت كند. باید بدانید که خودمراقبتي، فعاليتي است كه مردم براي حفظ سلامت و برآورده كردن نيازهاي جسمي، رواني و اجتماعي خود انجام داده و بوسيله آن از بيماري‌ها يا حوادث پيشگيري و از سلامت خود بعد از بيماري حاد يا ترخيص از بيمارستان، حفاظت مي‌كنند. گفتنی است که خودمراقبتي كم هزينه‌ترين و پرسود‌ترين اقدام براي ارتقاء سلامت است. در واقع خودمراقبتي در شرايط كنوني، با توجه به شيوع ويروس جهش يافته جديد(نوع انگليسي) كه داراي ميزان سرايت بيشتر (30 درصد بيش از نوع قبلي است) و كشندگي بيشتر است، داراي اهميت بسيار است. به هر حال تا زماني كه خطر انتقال كاهش نيابد، مراقبت از خود به عنوان اصلي‌ترين روش براي مقابله با بيماري است و مردان بايد به سلامتي خود ارتقا بخشيده و از خانواده خود نیز محافظت كنند.
اختلالات روحی کرونایی و راهکار رفع آن
بر اساس نتايج پژوهشی؛ 77 درصد مردان افزايش استرس خود را در زمان شيوع كروناويروس گزارش دادند، 59 درصد آنها از احساس انزوا‌طلبي خود گله داشتند و 45 درصد آنها از عدم سلامت ذهني و احساسي خود در موقعيت‌هاي دشوار خبر دادند.
طبق نظر كارشناسان، اینگونه آسيب‌هاي رواني اثر مستقيم بر تضعيف سيستم ايمني بدن دارد كه موجب عدم دفاع لازم بدن در برابر كروناويروس مي‌شود این در حالی است که باید دانست سلامت روان يكي از ابعاد مهم سلامتي افراد است و بر سلامت جسماني و اجتماعي تاثير جدي دارد. در مطالعه‌ای هم نشان داده شد، مهمترين عوامل تاثيرگذار بر سلامت مردان مديريت استرس و بهبود رژيم غذايي است.
بدین منظور توصیه می‌شود:
-از طريق تلفن و يا شبكه‌هاي مجازي با كساني كه به آنها اعتماد داريد، در ارتباط باشيد و در مورد احساسات و نگراني‌هايتان با آنها صحبت كنيد، ارتباط با افرادي كه با آنها صميمي هستيد، يكي از بهترين روش‌هايي است كه مي‌تواند اضطراب، افسردگي و احساس تنهايي را در زمان قرنطينه كاهش دهد.
-عبادت کنید و بدانید که راز و نياز با خداوند بسيار تسلي‌بخش است.
-نظم معمول زندگي خود را حفظ كرده و امور معمول روزانه را انجام دهيد.
-به غذا و خواب خود توجه ویژه داشته باشید. چراکه خواب ناكافي و تغذيه نامرتب و ناسالم، سطح استرس را افزايش مي‌دهد.
-فعاليت بدني و ورزش را فراموش نكنيد.
-زماني را به انجام فعاليت‌هاي مورد علاقه و يا لذت‌بخش اختصاص دهيد، به كارهايي فكر كنيد كه هميشه مي‌خواستيد انجام دهيد ولي فرصت آن را نداشته‌ايد و براي انجام آنها برنامه‌ريزي كنيد.
-به هيچ‌وجه از سيگار و الكل و ساير مواد روان‌گردان براي كاهش استرس خود استفاده نكنيد.
-افكار منفي مثل: آخه چرا براي ما اين اتفاق افتاده، چقدر بدشانس هستيم، اگر بلايي سر همسرم بياد چه كار كنم و… را از خود دور كنيد.
افكار منفي نه تنها كمكي به بهتر شدن اوضاع نمي‌كند، بلكه سطح اضطراب ما را افزايش مي‌دهد. پس افكار منفي را با افكار مثبت جايگزين كنيد و با خود فكر كنيد، اين حادثه زودگذر است، اوضاع بهتر خواهد شد. با خود فكر كنيد، اين وضعيت ناخوشايند است، ولي وحشتناک نيست و قرار نيست اين وضعيت تا ابد ادامه پيدا كند.
-از روش‌هاي آرام‌سازي استفاده كنيد.
-مراقب سلامت روان فرزندان خود باشيد.
چاقی کرونایی و راهکار رفع آن
طبق آخرين مطالعه مروري، حدود 18 درصد مردان ايراني چاق و 46 درصد اضافه وزن دارند. در این بین، بررسی‌ها نشان داده است كه انتخاب غذاي ناسالم تا بيش از هفت برابر شانس ابتلا به چاقي را افزايش مي‌دهد. همچنين نداشتن فعاليت فيزيكي از مهمترين عوامل ايجاد‌كننده آن بوده كه طبق آخرين پيمايش ملي بيش از يک سوم مردان ايراني از اين فاكتور شيوه زندگي سالم پيروي نمي‌كنند.
مطالعات متعدد نشان داده‌اند كه چاقي و اضافه وزن مي‌تواند زمينه‌ساز انواع بيماري‌ها بوده و خطر بيماري‌هاي قلبي‌عروقي، سندرم متابوليک، آپنه، فشارخون و… را افزايش دهد. همچنين پدران چاق ميتوانند در 19درصد موارد الگوي چاقي فرزندان خود بوده و اگر همسرشان نيز چاق باشد، در 40 درصد موارد فرزندان آنها نيز چاق مي‌شوند.
در کل باید بدانید نداشتن فعاليت مناسب، سيگار كشيدن، مصرف غذاهاي پركالري و ناسالم و عدم كنترل وزن از مهمترين عوامل خطر بيماري‌هاي غيرواگير هستند. پاندمي كوويد19 هم از زمان پيدايش، چالش‌هاي متعددي را پيش روي افراد و جوامع قرار داده است؛ تعطيلي مراكز ورزشي و تفريحي و فاصله‌گذاري اجتماعي بر سبک زندگي تاثير گذاشته است. سبک زندگی ناسالم هم زمينه بيماري‌هاي متعددي مانند چاقي، ديابت، پرفشاري خون، بيماري‌هاي ريوي و بيماري‌هاي ديگري را ایجاد کرده است. اين بيماري‌ها نه تنها به خودي خود به فرد آسيب مي‌زنند، بلكه عوامل خطر و عوارض ابتلا به كوويد19 را نيز افزايش داده است.
گفتنی است که چاقي و ديابت از مهمترين عوامل خطرساز براي بيماران مبتلا به كوويد19 هستند، بر طبق يک مطالعه از بانک جهاني، چاقي(شاخص توده بدني بالاتر از30) احتمال بستري شدن به علت كوويد19 را دو برابر مي‌كند. اما براي مقابله با چاقي، لازم است برنامه تغذيه‌ای و ورزش مناسب داشته باشيد.
تغذيه سالم در واقع عادات غذايي را شامل مي‌شود كه بتواند در مجموع املاح، ويتامين، پروتئين و ساير نيازهاي بدن را تامين كند. مواد غذايي مختلف هر يک براي اندام‌هاي خاصي مفيد هستند و مصرف جامع از اين مواد باعث مي‌شود تا نياز روزانه به مواد و املاح مختلف تامين شود. يک برنامه غذايي سالم، برنامه روزانه‌اي است كه مواد غذايي از هر يک از دسته‌هاي غذايي زير با رعايت نسبت لازم در آن گنجانده شده باشد:
•نان و غلات
•ميوه‌ها و سبزيجات
•شير و لبنيات
•گوشت و تخم مرغ و حبوبات
•چربي‌ها
بديهي است كه ميزان نياز به همه اين گروه‌ها يكسان نيست و از بالا به پايين ميزان نياز روزانه به هر يک از اين مواد كم مي‌شود.
نوشيدن آب كافي روزانه، استفاده از شير و لبنيات كم چرب، حداقل روزانه دو ليوان شير، مصرف ماهي حداقل دوبار در هفته، پرهيز از مواد غذايي سرخ شده و فست‌فودها و نوشابه‌هاي گازدار، استفاده از روغن مايع گياهي و گنجاندن انواع آجيل و مغزهاي بي‌نمک مواردي است كه براي داشتن تغذيه سالم بايد در نظر گرفته شود.
مكمل‌ها هم ميتوانند مواد مورد نياز بدن را تامين كنند اما بايد سعي شود با مصرف ميوه‌ها، سبزيجات و غذاهاي سالم، اين مواد براي بدن تامين شود. در حال حاضر مطالعه مستندي كه نشان دهد انواع مكمل‌ها نقشي در پيشگيري از ابتلا به كورونا ويروس داشته باشند، وجود ندارد ولي بطور مشخص كمبود پروتئين، ويتامين دي، ويتامين سي، ويتامين آ و سلنيوم در ناتوان كردن سيستم ايمني براي مقابله با هر عفونتي دخيل هستند. بنابراین توصيه به مصرف اين مكمل‌ها تنها در افراد با كمبود ريز‌مغذي‌ها توصيه مي‌شود و در ايران با توجه به شيوع كمبود ويتامين دي، اين ويتامين پس از بررسي در صورت نياز توسط پزشک تجويز مي‌شود.
در کل از سبزيجات و ميوه‌جات با رنگ‌هاي متنوع در برنامه غذايي روزانه استفاده كنيد. به ميزان كافي از مواد غذايي پروتئيني مثل حبوبات، تخم مرغ، ماهي و انواع گوشت استفاده كنيد. از مصرف مواد قندي، نشاسته‌اي، چربي، شيريني‌جات هم در حجم زياد پرهيز كنيد. فعاليت بدني نیز در زمان فاصله‌گذاري اجتماعي از اهميت زيادي برخوردار است به طوری که با شدت متوسط، ايمني بدن را در مقابل كوويد19 بالا مي‌برد. همچنين در كاهش استرس‌هاي ناشي از پاندمي موثر است.
باید بدانید به همان اندازه كه ويروس كرونا خطرناک و مرگ‌آفرين است، اثرات ناگوار و مخرب بي‌تحركي و نشستن طولاني مدت بر سلامت، مي‌تواند منجر به عواقب ناخوشايندي مانند سكته قلبي و مغزي، ديابت، فشارخون بالا، چاقي، چربي خون بالا، كبد‌چرب، افسردگي، كاهش قواي عضلاني و… شود. علاوه بر این، بي‌تحركي و نشستن طولاني مدت سم مهلكي است كه به اندازه استفاده از يک پاكت سيگار در روز مي‌تواند ضربه‌هاي جبران‌ناپذير به سلامتي وارد آورد.
مهم است بدانيد كه انجام فعاليت بدني هرچند ناچيز، بسيار بهتر از بي‌تحركي است. افرادي كه فقط كمي تحرک دارند، به وضوح نسبت به سايرين وضعيت سلامت بهتري دارند. حتي تنها 5 دقيقه فعاليت در ساعت مي‌تواند اثرات مخرب نشستن طولاني مدت را خنثي كند. اين موضوع نيز اهميت دارد كه انجام فعاليت بدني و ورزش لازم نيست حتما در زمين بازي يا كوچه و خيابان يا در دل صحرا و دامن طبيعت باشد، در خانه و در دوران قرنطينه خانگي نيز مي‌توان فعال بود.
گفتنی است که فعاليت ورزشي مناسب براي بهبود ظرفيت قلبي و تنفسي و تقويت عضلات نيازمند برنامه كامل‌تري است كه شامل موارد زير است و لازم است ابعاد مختلف ورزش هوازي، تمرينات كششي و تمرينات قدرتي مد‌نظر قرار گيرد. در صورتي كه زندگي افراد در دوره خانه‌نشيني بيماري كرونا، بي‌تحرک نيست و آمادگي و امكان انجام برنامه ورزشي كامل‌تري را دارند، همه موارد زير بايد در نظر گرفته شود:
•فعاليت هوازي: این فعاليت با شدت متوسط عموماً معادل با راه رفتن سريع است و به نحو چشمگيري ضربان قلب را تسريع مي‌كند.
در شرايط خانه نشيني ناشي از شيوع كرونا مي‌توان راه رفتن در حياط يا پاركينگ منزل يا تردميل را در نظر گرفت و حداقل از 10 دقيقه شروع کرده تا به مرور 30 دقيقه به صورت روزانه انجام شود.
•تمرينات كششي و انعطاف‌پذيري: اين تمرينات سبب افزايش دامنه حركتي، افزايش گردش خون و گرم كردن عضلات می‌شود.
•تمرينات قدرتي: براي نوع تمرينات با كمک وزن بدن خود فرد يا انواع وزنه‌ها يا كش‌هاي ورزشي جهت تقويت قدرت و استقامت عضلات انجام مي‌شود.
در کل باید بدانید پايبندي به شيوه زندگي سالم از مهمترين اصول پيشگيري و كاهش بار بيماري در جوامع به حساب مي‌آيد.
سرطان‌های شایع مردان و مراقبت‌های پیشگیرانه در دوران کرونا
یکی از بیماری‌های زمینه‌ای برای بروز کرونا سرطان است. از این رو مراقبت و توجه بیشتری را می‌طلبد. اما بر اساس آخرين تحقيقات منتشر شده در سال 2018 شايع‌ترين سرطان‌هاي مردان به ترتيب: سرطان معده، پروستات، كولوركتال، مثانه و ريه است. سرطان پروستات: سرطان پروستات يكي از شايع‌ترين سرطان‌ها در مردان است. اين بيماري در مردان زير 40 سال نادر است و احتمال ابتلا در مردان بالاي 50 سال افزايش مي‌يابد. از هر 10 نفر مبتلا به سرطان پروستات، 6 نفر سن بالاي 65 سال دارند و با شيوع بيشتري در مردان بالاي 65 سال ديده مي‌شود. معمولا سرطان پروستات به آرامي رشد مي‌كند و در ابتدا به غده پروستات محدود است كه ممكن است آسيب جدي ايجاد نكند. با اينكه برخي از انواع سرطان پروستات به آرامي رشد مي‌كنند و ممكن است به درمان نيازي نداشته باشند، برخي از انواع آن تهاجمي هستند و ميتوانند به سرعت پخش شوند.
اين بيماري كه در مراحل اوليه، هنگامي‌كه هنوز محدود به غده پروستات است، تشخيص داده شود، شانس بيشتري براي درمان موفق دارد. بنابراين انجام آزمايشات منظم براي تشخيص به موقع، حياتي هستند. در نظر داشته باشيد كه سرطان پروستات معمولا علامت خاصي ندارد اما اگر علامتي داشته باشد اغلب به شكل مشكلاتي در تخليه ادرار تظاهر مي‌كند.
سرطان مثانه: تومور مثانه يكي از تومورهاي شايع در دنياست. اين تومور در آقايان بسيار شايع‌تر است. شايد دليل شيوع بيشتر در آقايان مصرف سيگار بيشتر باشد. رابطه مستقيم بين تعداد و سال‌هاي مصرف سيگار با وقوع تومور مثانه وجود دارد. بعد از قطع سيگار هم تا 15 سال خطر ايجاد تومور مثانه وجود دارد.
از ديگر عوامل خطر ايجاد تومور مثانه شامل مواد شيميايي و صنايع چاپ و لاستيک‌سازي است. تماس طولاني و مداوم با اين مواد شيميايي مي‌تواند باعث ايجاد تومور مثانه شود. از ديگر عوامل ايجاد اين سرطان مي‌توان به سوند ادراري طولاني مدت و سنگ مثانه و عفونت‌هاي ميكروبي و انگلي مثانه اشاره كرد. از ديگر بيماري‌هاي مرتبط در مجاري ادراري مي‌توان به تومور بيضه اشاره كرد.
اما مهمترين و شايع‌ترين علامت تومور مثانه خونريزي در ادرار است. خيلي اوقات اين خون به قدري زياد است كه بيمار خون را با چشم در ادرار خود مي‌بيند. در بقیه موارد هم در آناليز ادرار و زير ميكروسكوپ خون در ادرار كشف مي‌شود. نكته مهمي كه اينجا بايد ذكر شود، اينكه اگر در آزمايش ادرار فرد خون وجود دارد ولي با چشم ديده نمي‌شود نبايد براي بيمار و پزشک كم اهميت باشد. البته هر خوني در ادرار لزوما مساوي با تومور مثانه نیست.
وقتي بيمار مسن با سابقه مصرف سيگار با خون واضح در ادرار بدون درد و سوزش مراجعه مي‌کند، تشخيص تومور مثانه است مگر خلاف آن ثابت شود. در نتيجه خطرناك‌ترين علامت به نفع تومور مثانه دفع خون و لخته‌هاي خون بدون درد در ادرار است.
اغلب موارد تومور مثانه به جز خون در ادرار علامت ديگري ندارد اما گاهي بيماران با سوزش مزمن ادرار مراجعه مي‌كنند. گاهي علامت تومور مثانه سوزش و تكرر ادرار شديد است. گاهي تومور بزرگ شده و پيشرفت كرده و سوراخ‌هاي حالب را بسته است در نتيجه اگر بيمار دير مراجعه كند، با انسداد كليه و نياز به دياليز خود را نشان مي‌دهد. در مواردي كه تومور متاستاز داده باشد، ممكن است بيمار با علائم اين متاستاز مراجعه كند. مثلا در متاستاز ريوي با سرفه مزمن و تنگي نفس و در متاستاز كبدي با درد شكم و زردي.
شايان ذكر است اگر بيمار دچار تنگي مجراي ادرار شده باشد، روش تشخيص و درمان متفاوتي نسبت به تومور مثانه دارد.
درمان تومورهاي مثانه اگر به موقع و زود تشخيص داده شوند، بسيار راحت است و به روش اندوسكوپي صورت مي‌گيرد. بر اساس جواب آسيب‌شناسي ممكن است بيماران نياز به درمان‌هاي تكميلي‌تر مثل شيمي درماني داخل مثانه و راديوتراپي و يا شيمي درماني عمومي هم داشته باشند.
اما بهترين راه براي پيشگيري از تومور مثانه، اين است كه از استعمال هر گونه دخانیات مثل سيگار و قليان خودداری كنيد.
عوامل خطر کرونایی در محیط کار و راهکار رفع آن
تماس‌هاي شغلي از عواملي است كه ميزان خطر ابتلا به كوويد19 را تحت تاثير قرار مي‌دهد. مشاغل كم مهارت و كم درآمدي مانند حمل و نقل، تهيه مواد غذايي، انبارداري، ساخت و ساز، كار در كارخانه‌ها در بين مردان بيشتر ديده مي‌شود و با مرگ بيشتر نيز همراه است.
طبق پيش‌بيني سازمان بين‌المللي کار، در اثر اپيدمي كوويد19، در جهان ميليون‌ها نفر به جمعيت بيكار افزوده شده‌اند. همچنين پيش‌بيني مي‌شود كه در اثر كاهش ساعات كاري و دستمزدها، اشتغال ناقص به شدت افزايش پيدا كرده و سطح درآمد شاغلين كاهش يافته است.
سازمان بين‌المللي كار در گزارش خود همچنين اشاره مي‌كند كه جوانان، زنان، مهاجران و پناهندگان و افراد بالاي 55 سال براي بازيابي شغل و حفظ درآمدشان با دشواري بيشتري روبه‌رو خواهند بود. در اين بين مردان سهم بالاتري از مشكلات پيش آمده در اثر اين بيماري نوظهور خواهند داشت.
با توجه به بررسي عوامل بروز بيماري كويد19 كه طيف گسترده‌اي از عوامل از قبيل وجود بيماري‌هاي زمينه‌اي، اختلالات ژنتيكي، نقص ايمني، سن و غيره را شامل مي‌شود توجه ويژه به مردان با توجه به مسئوليت شغلي آنان و نقش آنان در كسب درآمد و اشتغال خانواده حائز اهميت خواهد بود.
از آنجا كه در بسياري از موارد اشتغال و كسب درآمد مستلزم فعاليت در محيط بيرون از خانه و شركت در فعاليت‌هاي گروهي و اجتماعي است، اين امر به خودي خود خطر مواجهه با ريسک فاكتورهاي موجود در محيط‌هاي شغلي و پيدايش بيماري را در شاغلين مضاعف خواهد كرد. بنابراين اهميت بهداشت حرفه‌اي كه با هدف تأمين، حفظ و ارتقا عالي‌ترين درجه سلامت جسماني، رواني، اجتماعي و معنوي شاغلين در جهت پيشگيري و كنترل ريسک فاكتورهاي موجود در محيط‌هاي شغلي از جمله مقابله با ويروس كوويد19 در محيط‌هاي كاري است، را نمايان مي‌سازد.
البته مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي نقش بسيار موفق و چشمگير در تهيه رهنمودها و پروتكل‌هاي بهداشتي براي محيط‌هاي شغلي مختلف داشته است که در صورت رعايت آنها توسط شاغلین می‌توان از خطرات محیطی کوید 19 پیشگیری کرد.
تاثیر عوامل محیطی بر روی باروری مردان: ناباروري در مردان بيماري پيچيده‌اي است كه عوامل متعددي در ايجاد آن نقش دارند. يكي از اين عوامل تاثير محيط و زندگي فرد در طول زندگي است.
بسياري از تماس‌هاي روزمره مردان در محيط خانه، در محل كار و حتي در فضاي آزاد و غذايي كه مصرف مي‌كنيد، ميتوانند بر سلامت باروري تاثيرگذار باشند. تعدادي از اين عوامل محيطي عبارت‌اند از:
الف)گرما: مشاغلي كه در معرض گرما هستند مانند نانواها، رانندگان و فعاليت‌هاي فيزيكي شديد مثل ورزشكاران حرفه‌اي و يا بيش از حد لباس پوشيدن همگي منجر به افزايش دماي بيضه و اختلال در توليد اسپرم خواهند شد.
ب)تاثير امواج راديويي و مغناطيسي: در مطالعات ديده شده است که بسياري از شبكه‌هاي بيسيم مانند اينترنت‌هاي روزمره و تلفن‌هاي همراه و بيسيم‌ها و رادارهاي نظامي و اداري موثر بر باروري مردان هستند.
ج)آلودگي هوا: بسياري از مواد توكسيک از جمله فلزات سنگين نظير سرب موجود در هوا بر روي كيفيت اسپرم و پارامترهاي آن تاثيرگذار هستند.
د)تغذيه: استروژن‌هاي گياهي موجود در ميوه‌جات و سبزيجات و يا گوشت گاو بر روي باروري مردان تاثير‌گذارند. همچنين BPA موجود در پلاستيک‌ها و قوطي‌هاي مواد غذايي و امكان نشت آنها در داخل محتويات تاثير بر باروري خواهند داشت.
ه)سموم و آفت‌كش‌ها و حشره‌كش‌ها: در معرض تماس قرار گرفتن با اين سموم به ويژه در كشاورزان به دليل تاثيرات استروژنيک منجر به اختلال پارامترهاي اسپرم خواهد شد.
و)مصرف سيگار، الكل، قليان و مواد مخدر: تمامي اين عادات اجتماعي بر روي پارامترهاي اسپرم و كيفيت DNA اسپرم تاثيرگذار خواهند بود.
