تـلاشهـــا برای بازگــشـت منابع ارزی بلوکهشده ایران در کشورهای عراق، کرهجنوبی و ژاپن بعد از کنار رفتن ترامپ از ریاست جمهوری آمریکا بیشتر شده و به تازگی صحبتهای امیدوارکنندهتری از زبان مسئولان شنیده میشود. سید حمید حسینی، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق از آزادسازی پولهای بلوکهشده ایران در عراق خبر داده و گفته است که منابع موثقی در عراق اعلام کردند، آمریکا با آزادسازی منابع ایران در بانک تجارت عراق موافقت کرده و همچنین چند تراکنش انجام شده است. از سوی دیگر عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی طی یادداشتی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی از دیدار خود با سفرای کرهجنوبی و ژاپن و رایزنی درباره آزادسازی منابع ارزی ایران در این دو کشور و نحوه مصارف آنها گفت.
منابع بلوکهشده ایران چقدر است؟
رقم دقیق و مشخصی درخصوص میزان منابع ارزی ایران که در کشورهای خارجی بلوکهشده اعلام نمیشود. اما یحیی آلاسحاق، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق چندی پیش اعلام کرد که «اگر تنها بخشی از ۸۰ میلیارد دلار ارز بلوکهشده کشورمان آزاد شود، نگرانیها از بین میرود و با همین ذخایر، بخش قابلتوجهی از مشکلات ارزی کشور حل خواهد شد.» پایگاه خبری آسیاتایمز نیز حجم کل داراییهای خارجی بلوکهشده ایران را ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد کرده است. علی ربیعی، سخنگوی دولت هم درباره توقیف نفتکش کرهجنوبی و ارتباط آن با بلوکهشدن پولهای ایران در این کشور گفت: «اگر کسی گروگانگیر باشد دولت کرهجنوبی است که به بهانههای واهی بیش از هفت میلیارد دلار ما را گروگان گرفته است.» از سوی دیگر رئیس کل بانک مرکزی هم اعلام کرده است که در کره جنوبی هفت میلیارد دلار سپرده داریم که نه اجازه انتقال میدهند و نه سودی تعلق میگیرد و تازه هزینه هم از ما میگیرند.
آزادشدن منابع بلوکهشده مانع افزایش نرخ دلار
برخی کارشناسان اقتصادی تأثیر آزادشدن منابع بلوکهشده ایران بر نرخ دلار را کوتاهمدت میدانند و معتقدند آزادشدن این منابع مانعی کوتاهمدت بر سر افزایش نرخ دلار خواهد بود. عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان به اصفهانزیبا میگوید: آزاد شدن پولهای بلوکهشده به لحاظ روانی در کوتاهمدت تأثیر کاهشدهندهای برای نرخ ارز دارد یا اینکه دستکم یک مانع روانی جدی در مسیر افزایش نرخ دلار خواهد بود. محمد واعظ برازانی تصریح میکند: به لحاظ واقعی باید چنین وضعیتی را با نبود چنین وضعیتی مقایسه کرد؛ در سال جاری طی ماههای تیر و مرداد از یک طرف با تحریمهای ظالمانه و غیرقانونی آمریکا روبهرو بودیم که مانع استفاده از ذخایر ارزی ایران میشد و از طرف دیگر با کاهش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت خام هم به لحاظ کاهش قیمت و هم کاهش مقدار صادرات به ویژه افت قیمت شدید نفت روبهرو بودهایم؛ بنابراین بانک مرکزی برای تأمین بخشی از ارز موردنیاز جهت واردات کالاهای اساسی مانند نهادههای دامی و کشاورزی مانند ذرت و سویا به بازار نیمایی رجوع کرد. واعظ برازانی ادامه میدهد: گفتنی است در این زمان بانک مرکزی برای حفظ توانایی خود در مقابله با حملات احتمالی سوداگرانه ارزی در ماههای بعد ضرورت حفظ ذخایر نقدخارجی خود را مدنظر قرارداد. از اینرو بدون اینکه مایل به استفاده چندان ازاین ذخایر باشد برای تأمین ارز کالاهای اساسی به بازارنیمایی مراجعه کرد واین یکی از عوامل افزایش قیمت ارز هم دربازار آزاد و هم در بازارنیمایی شد.عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان میگوید: بدیهی است که امکان استفاده بانک مرکزی ازذخایرمسدودشده نیاز به مراجعه مجدد بانک به بازار آزاد و شبکه نیمایی را برای تأمین ارز مورد نیاز واردات کالاهای اساسی کاهش داده یا رفع میکند و این یکی ازعوامل تثبیت کننده نرخ ارز وحتی احتمالا کاهش نرخ ارز در یک دامنه محدود یعنی دامنه بین یک هزار تا سه هزار تومان خواهد بود.
از سوی دیگر برخی کارشناسان اینطور تحلیل میکنند که برای آزادشدن این پولهای بلوکهشده قرار است تهاتر صورت بگیرد و در ازای این منابع بلوکهشده ایران کالا وارد کند پس قرار نیست این اتفاقها تأثیر محسوسی روی نرخ دلار داشته باشد، بلکه فقط جو روانی ناشی از این اتفاق روی نرخ دلار تأثیر موقتی خواهد گذاشت. در این خصوص یک کارشناس اقتصادی به اصفهانزیبا میگوید: بدهیهای ایران به اندازه ای است که با این پولهای بلوکهشدهای که آزاد میشود باید این بدهیها را تسویه کرد؛ آزادشدن پولهای بلوکهشده شوک روانی در بازار دارد؛ ولی افرادی که دلار با قیمت بالا در اختیار دارند مقاومت میکنند.محمدرضا شهنامپور عنوان میافزاید: مشخص نیست در رابطه با پولهای بلوکهشدهای که آزاد میشوند چه سیاستهایی در نظر گرفته میشود. کشورهای خارجی به صورت نقد این پولها را در اختیار ایران نمیگذارند، بلکه در قبال ارزهایی که در اختیار سایر کشورهاست ایران میتواند کالا وارد کند و به عبارتی تهاتر صورت میگیرد.شهنام پور اذعان میکند: پولهای بلوکهشدهای که آزاد میشود در بازار تزریق نمیشود که تأثیر محسوسی در قیمت دلار داشته باشد، بلکه صرفا جو روانی این اتفاق تأثیر موقتی خواهد داشت.این کارشناس اقتصادی بیان میکند: با بودجهای که برای سال ۱۴۰۰ بسته شده یک تورم پایه ۳۵درصدی در سال آینده خواهیم داشت و شاهد افزایش قیمت کالاها و اجناس از جمله نرخ ارز خواهیم بود.