بهعنوانمثال، در ایالات متحدۀ آمریکا برخی از افراد تنها اولین دوز از یکی از واکسنهای دو دوزه را تزریق کردهاند و بنابراین، نسبت به افرادی که بهطور کامل واکسینه شدهاند، ایمنی کمتری در برابر ویروس کرونا دارند؛ اما در عوض، احتمال اینکه افراد واکسینهشده کووید-19 را به دیگران، ازجمله افرادی که واکسن نزدهاند، انتقال دهند، خیلی کمتر است و ممکن است همین مسئله باعث شود که میزان تأثیرگذاری واکسن در سطح جامعه، در مقایسه با آزمایشهای بالینی، بالاتر باشد.
حوزۀ تخصص من اقتصاد سلامت است و در طول دورۀ همهگیری کرونا نیز به همراه تیم پژوهشیام در حال مطالعه بر روی سیاستهایی بودهایم که دولت در سطح جامعه اجرایی کرده است تا دریابیم که این اقدامات، ازجمله واکسیناسیون، چه تأثیراتی بر روند این همهگیری داشتهاند. هدف ما این بوده است که بفهمیم کارزارهای صورتگرفته در راستای واکسیناسیون عمومی در ایالتهای مختلف آمریکا تا چه اندازه مؤثر واقع شدهاند و احتمالاً جان چند نفر را نجات دادهاند.
رسیدن به یک مدل دقیق و معتبر
در ماه مارس سال 2021، وقتیکه نهادهای دولتی ارائۀ اطلاعات هفتگی موثق دربارۀ نرخ واکسیناسیون کووید-19 را در ایالتهای مختلف آمریکا آغاز کردند و این آمارها در دسترس ما قرار گرفت، من و تیم پژوهشیام نیز شروع کردیم به تحلیل و بررسی ارتباط بین نرخ واکسیناسیون ایالتی و آمار موارد ابتلا و مرگ در تکتک این ایالتها. هدف ما رسیدن به الگویی بود که بهاندازۀ کافی دقیق و معتبر باشد و بتوان با استفاده از آن، تأثیر واکسیناسیون را در داخل شبکهای پیچیده از تمام عواملی که در مرگومیر کرونا دخیل هستند، مورد سنجش و ارزیابی قرار داد.
برای این منظور، مدل ما میزان شیوع کووید-19 را در ایالتهایی که نرخ واکسیناسیون بالایی دارند با ایالتهایی که نرخ واکسیناسیون در آنها پایین است، مقایسه میکند. بهعنوان بخشی از این تحلیل، ما عوامل مختلفی را که بر میزان انتشار ویروس کرونا تأثیرگذار هستند نیز در نظر گرفتیم؛ مثلاً تفاوتهایی که ازلحاظ شرایط آبوهوایی و تراکم جمعیت بین ایالتهای مختلف آمریکا وجود دارد، تغییراتی که به فراخور فصلهای مختلف سال در رفتارهای اجتماعی بروز میکند و همچنین اقدامات غیر دارویی انجامشده برای مهار این همهگیری مثل دستور قرنطینه و ماندن در خانه، اجباری شدن ماسک و تعطیلی کسبوکارهای شبانه. بهعلاوه، ما این واقعیت را نیز مدنظر قرار دادیم که وقتی فرد واکسینه میشود، مدتی طول میکشد تا بدن او پاسخ ایمنی مطلوب را ایجاد کند.
واکسیناسیون جانهای بسیاری را نجات داد
قبل از اینکه به تحلیل و بررسی این متغیرها بپردازیم، تصمیم گرفتیم از دقت و اعتبار مدلمان اطمینان حاصل کنیم؛ پس قبل از هر چیز، آمارهای گزارششده از مرگومیر را با رقمی که مدل ما برآورد کرده بود، مقایسه کردیم.
وقتیکه تمام اطلاعات موجود، ازجمله نرخ واکسیناسیون را به مدل خود دادیم، محاسبه کرد که تا 9 مه 2021 باید 569.193 مورد مرگ در ایالاتمتحده رخ داده باشد. آمار مرگومیر گزارششده تا آن روز 578.862 بود که این رقم کمتر از 2 درصد با پیشبینی مدل ما تفاوت داشت.
پسازاینکه معلوم شد مدل آماری ما خیلی خوب کار میکند، توانستیم میزان تأثیرگذاری واکسیناسیون را تعیین کنیم.
مدل ما توانست با استفاده از بهروزترین اطلاعاتی که تا تاریخ 9 مه 2021 از نرخ واکسیناسیون ایالتی، موارد ابتلا به کرونا و آمار مرگومیر این بیماری در دست بود، تخمین بزند که اگر واکسنی وجود نداشت، 708.586 نفر جان خود را تا این تاریخ در اثر کرونا از دست میدادند. پسازآن، این رقم را با برآوردی که همین مدل از آمار مرگومیر در صورت وجود واکسیناسیون داشت، یعنی 569.193 نفر، مقایسه کردیم. تفاوت بین این دو رقم فقط اندکی کمتر از 140.000 است و این بدین معناست که بر مبنای مدلسازی ما، واکسیناسیون توانسته است تا تاریخ 9 مه 2021 جان 140.000 انسان را در ایالات متحدۀ آمریکا نجات دهد.
مطالعۀ ما تنها چند ماه ابتدایی پس از آغاز واکسیناسیون را مورد ارزیابی قرار داد. حتی در این بازۀ زمانی کوتاه و باوجوداینکه تا پایان دورۀ مطالعاتی ما، نرخ واکسیناسیون هنوز در چندین ایالت بهنسبت پایین بود، واکسیناسیون کووید-19 جان هزاران نفر را نجات داد. میتوانم با قطعیت بگویم که از آن زمان تاکنون، واکسن توانسته است جان افراد بسیار بیشتری را نجات دهد و تا زمانی که ویروس کرونا در جوامع حضور داشته باشد، همچنان به این روند نجاتبخش ادامه خواهد داد.
این مطلب ترجمۀ مقالهای است به قلم سومدها گوپتا، دانشیار علوم اقتصادی در دانشگاه IUPUI که در تاریخ 15 اکتبر 2021 در وبسایت کانورسیشن (theconversation.com) منتشر شده است. این سازمان رسانهای میکوشد نتایج پژوهشها و مقالات منتشرشده توسط محققان، متخصصین و دانشگاهیان در حوزههای مختلف را در دسترس عموم قرار دهد.