آکادمی اسکار که طی سالیان اخیر تلاش کرده تا قوانین خود را متناسب با وضعیت سینماهای جهان تغییر دهد، امسال هم چند بند سخت‌گیرانه‌اش را بهبود بخشیده تا شرایط برای ارسال فیلم‌های بیشتر در بخش بین‌الملل فراهم شود. مهم‌ترین این تغییرت اما عدم‌لزوم نمایش فیلم در کشور مبدأست. با توجه به وضعیت متفاوت کرونا در کشورهای مختلف، بسیاری از سینماگران، ریسک اکران عمومی فیلم خود را به جان نمی‌خرند. بنابراین اسکار امسال اعلام کرده که اگر فیلمی در هر کشوری به مدت هفت روز پیوسته نماش داده شود، می‌تواند در رقابت بهترین فیلم بین‌المللی شرکت داده شود. تا پیش از این، فیلم‌ها باید دست‌کم هفت روز در کشور مبدأ نمایش داده شوند تا جواز ورود به اسکار را پیدا کنند.
مورد مهم دوم، به جواز برای نمایش فیلم‌ها در پلتفرم‌های اینترنتی بازمی‌گردد. تا پیش از این، تنها فیلم‌هایی در بخش بین‌المللی اسکار پذیرفته می‌شدند که در سینماها اکران عمومی می‌شدند. امسال و باتوجه به شیوع کرونا که سبب شده سینماهای بسیاری در سراسر جهان به حالت تعطیل و نیمه‌تعطیل درآیند، اسکار قبول کرده فیلم‌هایی که لااقل به مدت هفت روز در یکی از پلتفرم‌های معتبر اینترنتی نمایش داده شوند، فرم حضور در بخش بین‌الملل را پر کنند. این امکان برای کشورهایی که صنعت سینمایی نوپایی دارند، بسیار مفید بوده و تنور رقابت‌ها را حسابی گرم می‌کند.
این آسان‌گیری سبب می‌شود تا تعداد فیلم‌های بیشتری به آکادمی اسکار ارسال شوند. گرچه تا امروز که حدود سه‌ماه‌ونیم به پایان مهلت اعلام اسامی نمایندگان کشورها به آکادمی باقی مانده، تنها اکوادور، نماینده خود را اعلام کرده است. هرچند که بالا رفتن آمار شرکت‌کنندگان، کار بیش از 9 هزار نفر داوران آکادمی (حدود 9400 نفر) را دشوارتر و انتخاب‌ها را سخت‌تر می‌کند. البته که در سال‌هایی که نسل جدید فیلم‌سازان در سراسر جوان، جوایز کن و اسکار را از آن خود می‌کنند، رقابت برای نام‌های بزرگ دشوار و نفس‌گیرتر نیز می‌شود.
نماینده سینمای ایران در اسکار 2022 کدام فیلم است؟
آکادمی اسکار، 15 دسامبر (24 آذر) را آخرین مهلت معرفی نماینده رسمی کشورها برای حضور در شاخه بهترین فیلم بین‌الملل معرفی کرده است. طبق این اطلاعیه، فیلم‌هایی می‌توانند فرم حضور در این بخش را پر کنند که از 12 دی 99 تا 10 دی 1400، به مدت هفت روز در یکی از سینماهای جهان و یا در یکی از پلتفرم‌های معتبر اینترنتی نمایش داده شوند. با این حساب، تا امروز، تنها 12 فیلم در ایران نمایش داده شده که با توجه به رکود اکران در نیمه دوم سال، بعید است این تعداد به دو برابر رقم فعلی افزایش یابد.
از میان این 12 فیلمی که تا امروز در سینماهای کشور نمایش داده شده، تنها «درخت گردو»، از شرایط لازم برای معرفی به آکادمی برخوردار است که این فیلم هم سال گذشته در رقابت با «خورشید»، از آکادمی بازماند و درنتیجه، هیچ‌یک از این 12 فیلم، نمی‌توانند نماینده سینمای کشور در اسکار 2022 باشند. از میان فیلم‌هایی که تولید شده‌اند بعید است فیلمی بخواهد در سالی که «اصغر فرهادی» فیلمی دارد، این ریسک را کرده و با فیلم او وارد رقابت شود. درنتیجه کاملا عقلانی و منطقی است که سینمای ایران، «قهرمان» فرهادی را به عنوان بهترین گزینه برای معرفی به اسکار انتخاب کرده تا دیگر فیلم‌ها، بخت و توان خود را برای حضور در اسکار 2023 امتحان کنند.
درواقع سینمای ایران، گزینه‌ای بهتر و پرشانس‌تر از «قهرمان» برای امسال خود نمی‌بیند. فیلمی که فارغ از یدک‌کشیدن نام بزرگی چون فرهادی، در کن 2021 نیز افتخارآفرین ظاهر شده و تاریخ اکران‌های بین‌المللی فیلم نیز چیده شده است. بسیاری از نشریات معتبر بین‌المللی نیز از ماه‌ها قبل، «قهرمان» را نماینده سینمای ایران در اسکار معرفی کرده و تا دریافت اسکار بهترین فیلم بخش بین‌الملل 2022 نیز پیش رفته‌اند. بنابراین سینمای ایران به‌نوعی محکوم به معرفی «قهرمان» به آکادمی اسکار است، چون انتخاب دیگری ندارد و ترجیح می‌دهد یک مسیر بدون ریسک را در سال سیاه سینمایی طی کند.
آیا فرهادی، در اسکار 2022 هت‌تریک می‌کند؟
از همان زمان که خبر ساخت «قهرمان» رسانه‌ای شد، بسیاری از نشریات و پایگاه‌های خبری سینمایی در جهان، این فیلم را یکی از اصلی‌ترین بخت‌های دریافت اسکار بخش بین‌الملل معرفی کردند. اینکه فرهادی در اسکار 2022 افتخارآفرین ظاهر می‌شود، محتمل‌تر از هر دوره دیگری است. آثار فرهادی تاکنون در چهار دوره اسکار حضور داشته و این امیدواری که پنجمین حضور این کارگردان شاخص به هت‌تریک سینمای ایران در دریافت اسکار ختم شود، بسیار بالاست.
نخستین دلیل موجه این امیدواری، به موج رسانه‌ای عظیمی برمی‌گردد که در سال کم‌خبر سینمایی، به تیتر نخست رسانه‌های جهان تبدیل شد. حضور «قهرمان» در کن سبب شد تا رسانه‌های بسیاری نام این فیلم را در صدر اخبار خود گنجانده و «قهرمان» را به نامی آشنا برای داوران آکادمی تبدیل کنند. باید به این مورد مهم نیز اشاره کرد که بیش از 9 هزار داور آکادمی، هیچ‌گاه تمامی فیلم‌های بخش بین‌الملل را مشاهده نکرده و در بسیاری از موارد، به افتخارآفرینی فیلم در جشنواره مورد وثوق آن‌ها و موج رسانه‌ای حول هر فیلم بسنده کرده و رأی خود را بر مبنای این شاخصه‌ها تعیین می‌کنند.
امتیاز دوم «قهرمان»، دریافت جایزه بزرگ کن 2021 است. به یاد داشته باشیم که چشم بسیاری از داوران آکادمی به برگزیدگان و منتخبان جشنواره‌های سینمایی است و در این میان، برگزیدگان کن به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جشنواره سینمایی جهان، از اعتبار بسیار زیادی نزد داوران آکادمی برخوردار است. هم‌چنان‌که طی سالیان اخیر، «انگل» توانست ضمن افتخارآفرینی در جشنواره کن، به اولین فیلم خارجی تبدیل شود که اسکار بهترین فیلم را از آن خود کرد.
مورد سوم به نظم بین‌المللی اکران بازمی‌گردد. اینکه یک فیلم بخش بین‌الملل در چند کشور محدود نمایش داده شود، نمی‌تواند امتیاز خارق‌العاده‌ای برای آن اثر محسوب شود. داوران آکادمی از تمام قاره‌های جهان هستند و هرچه فیلم در کشورهای بیشتری نمایش داده شود، این امکان که داوران، از قبل به تماشای آن فیلم نشسته باشند، بیشتر می‌شود. بنابراین این مهم برای فیلم‌های گمنام که نتوانسته‌اند موج رسانه‌ای خاصی را پدید آورند یا در جشنواره‌های بزرگ بدرخشند، این امکان را فراهم می‌آورد که توسط تعداد داوران بیشتری دیده و قضاوت شوند.
در مورد «قهرمان» مانند آثار متأخر فرهادی، نظم خوبی برای اکران بین‌المللی در نظر گرفته شده است. فرهادی، امتیاز نمایش فیلم خود در کانادا و آمریکای شمالی را به استودیو آمازون سپرده و امتیاز اکران اروپای فیلم نیز در اختیار کمپانی ممنتو است. بر همین مبنا، فیلم فرهادی در میانه‌های فصل جوایز، از 12 نوامبر (21 آبان) در سوئد و از 22 دسامبر (1 دی) نیز در فرانسه نمایش عمومی خود را آغاز خواهد کرد. هم‌چنین اکران عمومی فیلم در آمریکا از 7 ژانویه (17 دی) خواهد بود و از 21 ژانویه (1 بهمن)، نسخه خانگی فیلم توسط آمازون‌پرایم منتشر می‌شود. بنابراین کاملا منطقی خواهد بود که نمایش فیلم «قهرمان» در داخل کشور از پائیز امسال و قبل از رسیدن فیلم به نسخه خانگی باشد. همین اکران منظم بین‌المللی که در ادامه، کشورهای بیشتری را نیز دربر خواهد گرفت، سبب می‌شود که تعداد بیشتری از داوران آکادمی فیلم را تماشا کرده و رأی خود را به نفع این فیلم تغییر دهند. اصولا قرارداد با پخش‌کننده بین‌المللی، این حسن را دارد که فارغ از دیده شدن فیلم در کشورهای بیشتر و سود مالی فراوان، جریان رسانه‌ای بیشتری به فیلم پرداخته و بدین‌ترتیب، شانس موفقیت اثر در رقابت‌های اسکار بالاتر برود.
مورد چهارم به افتخارآفرینی یک فیلم در فصل جوایز مربوط است. فصل جوایز که تقریبا با کن آغاز شده و تابستان خود را با ونیز سپری می‌کند تا در نهایت با شروع پائیز، به ده‌ها جشنواره کوچک و بزرگ اروپایی و آمریکایی به اوج خود برسد. «قهرمان» که تاکنون در کن، یک شروع خارق‌العاده داشته، این روزها در دومین حضور جهانی خود، در تلوراید آمریکا حاضر است تا جاپای خود را برای ورود به دروازه رقابت‌های اسکار قوی‌تر کند. «قهرمان» که قطعا در فصل جوایز، پرافتخار ظاهر خواهد شد، خواهد توانست نظر طیف وسیعی از هیئت داوران را که ملاک اصلی‌شان، حضور موفق فیلم در فصل جوایز است، به خود جلب کرده و تعداد رای‌های خاکستری هیئت داوران را از آن خود کند.
مورد پنجم، به اقبال بسیار نام «اصغر فرهادی» برای داوران آکادمی بازمی‌گردد. داوران اسکار در تمام چهار دوره‌ای که فیلم فرهادی در رقابت‌ها حضور داشت، نظر مساعدی به فیلم او داشته‌اند و در تحلیل‌های خود، وی را تا اندازه‌های یک «مصلح اجتماعی» و «میراث‌دار سینمای هیچکاک» بالا کشیده‌اند. از یاد نبریم که رأی بسیاری از داوران آکادمی در پذیرفته‌شدن «فروشنده»، به‌خاطر ضدیت با ترامپ بود؛ یعنی داوران آکادمی که بسیاری از آن‌ها آمریکایی هستند، در دوگانه «فرهادی -ترامپ»، طرف فرهادی را گرفتند و اسکار را فارغ از تمام شایستگی‌های فیلم، به او اعطا کردند. بنابراین نام فرهادی، در کنار برخی دیگر از برجستگی‌های اخلاقی وی نظیر پرهیز از حواشی و عدم‌انجام کارهای سبک‌سرانه، به برند محبوبی برای داوران آکادمی تبدیل شده است.
طبق این پنج اصل مهم، «قهرمان» یکی از مهم‌ترین فیلم‌های بخش بین‌الملل اسکار 2022 است که حالا دیگر باید به افتخارآفرینی اثر در بخش‌های دیگری از اسکار نیز فکر کرد. اتفاقی که طی سالیان اخیر توسط «انگل» رقم خورد، حالا می‌تواند در مورد «قهرمان» نیز عملیاتی شود تا این فیلم در کنار رقابت برای بهترین فیلم بخش بین‌الملل، در رشته‌هایی چون بهترین کارگردانی، بهترین فیلم‌نامه و بهترین بازیگر نقش اول مرد نیز جزو گزینه‌های اصلی و مهم اسکار 2022 باشد.
با مجموع تمامی این دلایل و نشانه‌های مستند، آیا سینمای ایران انتخابی هم‌وزن «قهرمان» برای معرفی به اسکار 2022 خواهد داشت؟
رقابت نماینده سینمای ایران با کدام کارگردان‌هاست؟
آسان‌گیری امسال اسکار برای معرفی فیلم به بخش بین‌الملل قطعا به تکثر تعداد فیلم‌های این بخش منجر خواهد شد. با بخشی از کارگردانان گمنامی که فیلم‌های خوبی ساخته‌اند و تاکنون جریان رسانه‌ای خاصی پشت فیلمشان ظاهر نشده، کاری نداریم چون در مورد این فیلم‌ها تا زمان نمایش عمومی آن‌ها نمی‌توان به‌راحتی سخن گفت. اما در مورد نام‌های بزرگ باید گفت که اسکار امسال از هم‌اکنون، رقابت را برای بزرگان سخت‌تر کرده است. باید توجه داشت که ملاک ما، قرارگرفتن «قهرمان» در فهرست اصلی و رقابتی اسکار 2022 است و نه‌تنها شاخه بهترین فیلم بین‌الملل. به همین دلیل، رقابت اصلی «قهرمان» و «اصغر فرهادی» با حداقل 9 فیلم مهم است. گفته می‌شود «ریدلی اسکات» با «خاندان گوچی»، بازگشت خوبی به دوران اوج خود داشته است. «آدام مک‌کی» هم فیلم «به بالا نگاه نکن» را با سلبریتی‌هایی چون «لئوناردو دی‌کاپریو»، «جنیفر لارنس»، «مریل استریپ» و «کیت بلانشت» ساخته که به هشدارهایی در باب خطر برای کره زمین اشاره کرده است؛ یک تیم بازیگری فوق‌العاده با سوژه‌ای که ثابت کرده داوران آکادمی عاشق آن هستند. «استیون اسپیلبرگ» را همیشه باید مهم در نظر گرفت مخصوصا وقتی که یک فیلم تاریخی و موزیکال را ساخته باشد. او قطعا با «داستان وست‌ساید»، دامنه توجهات را در فصل جوایز و البته اسکار 2022 به سمت خود جلب خواهد کرد. «جوئل کوهن» هم امسال هست؛ با فیلمی به نام «تراژدی مکبث» که هم بازیگرانش (دنزل واشنگتن و فرانسیس مک‌دورمند) محبوب داوران آکادمی هستند و هم سوژه اثر که متأثر از ادبیات کلاسیک است. اراداتمندی داوران آکادمی به برادران کوئن را هم که دیگر همه می‌دانند. «جین کمپیون» طی ماه‌های اخیر برای «قدرت سگ»، سر و صدای زیادی به راه انداخته است تا جایی که اگر جشنواره‌ای سینمایی به راه افتاده باشد و «قدرت سگ» جزو آثار بخش مسابقه‌اش نباشد، از این فیلم به‌عنوان غایب بزرگ آن رویداد نام برده می‌شود. «پدرو آلمادوار» نیز امسال «مادران موازی» را دارد که فیلم افتتاحیه جشنواره مهم ونیز 2021 بود و نظر منتقدان بسیاری را به خود جلب کرد، تا جایی‌که گفته می‌شود این فیلم، شیر طلای این رقابت‌ها را از آن خود خواهد کرد. «گیلرمو دل‌تورو» هم امسال با درام روان‌شناختی «کوچه کابوس» در اسکار حضور دارد که خود به‌تنهایی می‌تواند رگ‌خواب داوران را به دست بگیرد. «لین مانوئل میراندا» درام موزیکال «تیک، تیک، بوم» را ساخته که اگر علاقه‌مندی داوران به آثار موزیکال گل کند، تاریخ‌سازی «لالالند» این بار برای این فیلم، دور از انتظار نخواهد بود. از «سیان هدر» و فیلم «کودا» نیز نباید به سادگی گذشت چون اقبال رسانه‌ای بسیار خوبی برای این اثر شکل گرفته است.
این 9 فیلم و کارگردان، اصلی‌ترین رقبای «قهرمان» فرهادی هستند که هم در فصل جوایز و هم در اسکار 2022، شانه‌به‌شانه نماینده سینمای ایران حرکت خواهند کرد. هرچند که برخی رسانه‌ها ازجمله ورایتی، از چند ماه قبل، «قهرمان» را برگزیده حداقل یک شاخه اسکار 2022 (بخش بین‌الملل) معرفی کرد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد و سینمای ایران به سومین اسکار خود برسد، «اصغر فرهادی» با سه اسکار، از «آکیرو کوروساوا» که دواسکار دارد، عبور کرده و در کنار اسطوره‌ای چون «اینگمار برگمن» قرار می‌گیرد. در جهان سینما، تنها دو کارگردان (ویتوریو دسیکا و فدریکو فلینی) توانسته‌اند با چهار اسکار، رکورددار بخش بین‌الملل باشند. سومین اسکار فرهادی، نام وی را به عنوان سومین کارگردان شاخص اسکار در شاخه بین‌الملل ثبت خواهد کرد. سینمای ایران، حالا امیدوارتر از هر زمان دیگری، منتظر فرارسیدن چنین روزی است.
