حالا که بانک مرکزی میزبان سکان‌دار جدید شـــــده است، صاحب‌نظران اقتصادی نیز درخصوص اولویت‌هایی که علی صالح‌آبادی در ابتدای مسیر فعالیتش می‌تواند سرلوحه کار قرار دهد پیشنهادهایی دارند.
در این باره، ایمان باستانی‌فر، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان به اصفهان‌زیبا می‌گوید: بانک مرکزی باید برنامه‌هایش را در دو مرحله کوتاه‌مدت و بلندمدت و در راستای حل مشکلات اقتصادی پیش ببرد، رکود تورمی مشکل اصلی اقتصاد ایران است و اگر بانک مرکزی بخواهد این مسئله را حل و فصل کند باید برنامه مشخصی دراین زمینه اعلام کند.
باستانـــــی‌فـر عنوان می‌کند: سیاست‌گذاری برای حل مشکل رکود تورمی متفاوت است، با اینکه سیاستگذاریها صرفا در راستای حل مشکل رکود باشد یا اینکه سیاستگذاریها صرفا در راستای حل مشکل تورم باشد، به نظر می‌رسد دولت فعلی سیاست‌گذاری‌هایش را در راستای کاهش بیکاری پیش می‌برد که ممکن است این سیاست‌ها تورم‌زا باشد و دولت مجبور باشد برای تأمین مالی، دارایی‌هایش را بفروشد.
او عنوان می‌کند: اگر بانک مرکزی در کوتاه‌مدت و بلندمدت بخواهد روی سیاست‌های رکود تورمی تمرکز کند، باید برای سیاست‌های پولی قاعده‌گذاری و در این راستا حرکت کند. یکی از این سیاست‌ها، هدف‌گذاری تورمی است و دلیل اینکه این سیاست هدف‌گذاری تورمی در گذشته تحقق پیدا نکرد، این است که بانک مرکزی مستقل نیست و اقتدار لازم را برای اجرای این سیاست ندارد.
بانک مرکزی مقتدر باشد
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان اذعان می‌کند: بانک مرکزی اقتدار لازم را برای اینکه بتواند متولی کنترل تورم باشد ندارد؛ چون ساختار بانک مرکزی متأثر از دولت است و رئیس مرکزی مستقل از دولت عمل نمی‌کند و تابع فرامین دولت می‌شود.
باستانی‌فر عنوان می‌کند: در بلندمدت بانک مرکزی باید به سمت استقلال برود تا این سیاست هدف‌گذاری تورمی هم محقق شود. درواقع کنترل‌کردن تورم و اقتدار یک سیاستگذار باعث جلب اعتماد مردم می‌شود و این باعث بروز انتظارات خوش‌بینانه در جامعه خواهد شد که دولت می‌تواند انتظارات تورمی را مثل رفتارهای سفته‌بازانه کنترل کند.
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان بیان می‌کند: در ساختار فعلی ایران، بانک مرکزی توانی برای کنترل نقدینگی ندارد و تجربه تاریخی هم این را نشان می‌دهد، درواقع بانک مرکزی همواره فرامین دولت را اجرا می‌کند. با وجود این تفاسیر، ایجاد نظم و اولویت‌دهی برنامه‌های اقتصادی باید از برنامه‌های بانک مرکزی باشد که از کانال تثبیت رشد نقدینگی و حرکت به سمت کاهش و جهت دهی به آن است.
بانک مرکزی برنامه کنترل نقدینگی ارائه کند
او خاطرنشان می‌کند: بانک مرکزی برای کنترل نقدینگی باید برنامه‌هایش را برای چندسال ارائه کند و برای اجرای این برنامه پافشاری کند. دولت نیز بر این اساس باید برای تأمین مالی پروژه‌ها برنامه‌ریزی کند. البته تعهد بانک مرکزی برای اجرای برنامه‌هایش در راستای کنترل نقدینگی اهمیت زیادی دارد. در واقع باید متعهد شود که اگر این برنامه‌ها اجرایی نشود از مسئولیتش استعفا دهد.
باستانی‌فر ادامه می‌دهد: در کشور ما باید قوانینی وجود داشته باشد مبنی براینکه مدیران دولتی در ابتدای فعالیتشان بخشی از اموال خود را در اختیار دولت قرار دهند که اگر تخلفاتشان به خاطر سوءمدیریت باشد این قوانین آن‌ها را مجبور کند تا از جیب خودشان خسارت آن را پرداخت کنند.
نقش بانک مرکزی در کنترل نرخ ارز
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان درباره نقش بانک مرکزی در کنترل نرخ ارز می‌گوید: بخشی از نوسان‌های نرخ ارز متأثر از متغیرهای بیرونی مانند تحریم‌ها و مراودات با سایر کشورهاست و بخشی نیز متأثر از سیاست‌های پولی داخلی است که در عرصه داخلی بانک مرکزی می‌تواند نقدینگی را کنترل کند و در عرصه خارجی نیز در کوتاه مدت باید به‌تدریج مقدماتی فراهم شود که به سمت تک‌نرخی‌شدن ارز حرکت کند.
باستانی‌فــــــر خاطرنشـــــان می‌کنـــــد: مراودات ایران در عرصـــــه‌های خارجی با کشورهایی باید باشد که با حداقل مشکلات ارزی روبه‌رو باشند و باید به‌گونه‌ای حرکت کند که سهم پول‌های دیگر را به جای دلار افزایش دهد و به سمت پیمان‌های چندجانبه ارزی حرکت کند؛ ضمن اینکه کشور ما در کوتاه‌مدت می‌تواند به سمت مراودات پایاپای و سوآپ ارزی حرکت کند و روابط ایران با سایر کشورها مانند پیمان شانگهای باید در راستای تقویت سیستم ارزی باشد.
اولویت تیم اقتصادی دولت چیست؟
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان می‌گوید: باید اولویت اصلی برای اصلاح شرایط اقتصادی مشخص و اعلام شود آیا هدف دولت ثبات ارز است؟ آیا هدف افزایش صادرات است؟ آیا هدف دولت، کاهش بیکاری است؟ این موضوع مهمی است و باید به طور دقیق اعلام شود.
باستانی فر می‌افزاید: دولت برای اصلاح شرایط اقتصادی باید اولویت‌بندی داشته باشد، اگر اولویت افزایش صادرات باشد، یکی از کانال‌های دستیابی به این هدف تضعیف پول ملی بوده است که منجر به گران‌شدن کالاهای داخلی می‌شود؛ درواقع اگر اولویت ثبات قیمت‌ها باشد سیاست‌های صادراتی و میزان آن نیز تعدیل می‌شود.
او تأکید می‌کند: بانک مرکزی در کشور ما مستقل نیست. برای پیشبرد فعالیت‌ها اقتدار بانک مرکزی دارای اهمیت است، فرصت طلایی برای کابینه رئیسی همین چند ماه اول است، دولت به واسطه واکسیناسیون توانسته جلب اعتماد کند و اگر طی این ماه‌های ابتدایی در زمینه مباحث اقتصادی کاری نکند، موفقیت در جلب اعتماد جامعه کم؛ و مهار و کنترل تورم در کوتاه‌مدت میسر نمی‌شود.
بانک مرکزی رشد اقتصادی همراه با ثبات ایجاد کند
رشد اقتصادی همراه با ثبات اقتصادی یکی از اولویت‌هایی است که شهرام معینی، عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان روی آن تأکید می‌کند. او به اصفهان‌زیبا می‌گوید: در تمام دنیا بانک مرکزی باید دو اقدام عمده انجام دهد؛ نخست اینکه باید رشد اقتصادی را افزایش دهد و دوم اینکه شرایط اقتصادی را تثبیت کند؛ یعنی برنامه‌هایش به سمت‌وسویی حرکت کند که رشد اقتصادی همراه با ثبات در کشور ایجاد شود.
معینی تصریح می‌کند: برای اینکه رشد اقتصادی تثبیت شود باید نرخ تورم پایین باشد و ارز کم نوسان باشد، بانک مرکزی در تمامی دنیا این اقدام را انجام می‌دهد؛ به عنوان مثال در اقتصاد آمریکا با توجه به متغیرهای اصلی در اقتصاد آمریکا یعنی سطح پس‌انداز، میزان رشد فناوری و میزان رشد جمعیت، رشد اقتصادی در بلندمدت محاسبه می‌شود. در اقتصاد آمریکا این عدد 2 درصد محاسبه می‌شود و بانک مرکزی اجازه نمی‌دهد رشد اقتصادی بیشتر از این عدد یا به کمتر از این عدد برسد. معینی عنوان می‌کند: هدف اصلی بانک مرکزی آمریکا این است که این رشد اقتصادی را هموار و ثابت نگه دارد، زمانی که رشد اقتصادی بیش از عدد محاسبه باشد، سیاست انقباضی وضع می‌کند و برعکس زمانی که رشد اقتصادی کاهش می‌یابد نرخ بهره را کاهش می‌دهد، تسهیلات را افزایش می‌دهد و… . به‌گونه‌ای که پول به اقتصاد تزریق شود و رشد اقتصادی به عدد محاسبه شده نزدیک شود. ولی در ایران بانک مرکزی هدف تثبیت رشد اقتصادی را در دستورکار قرار نداده است. عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان اذعان می‌کند: رشد اقتصادی بالا در ایران تحت تأثیر متغیرهای کلیدی است که تحت کنترل بانک مرکزی نیست، میزان ورود ارز به کشور، میزان فروش نفت، ورود تکنولوژی به کشور موضوعاتی هستند که در ایران از کنترل بانک مرکزی خارج است.
بانک مرکزی چگونه ثبات اقتصادی ایجاد کند؟
او می‌گوید: بانک مرکزی باید محاسبه کند در این شرایط اقتصادی تا چه اندازه می‌توان رشد اقتصادی داشت و این مسیر را هموار کند. در این شرایط اقتصادی برای برقراری ثبات باید تورم و نرخ ارز تثبیت شود؛ حال از آنجایی که کسری بودجه عامل اصلی تورم است، گره این مشکل به دست دولت باز می‌شود. در این زمینه بانک مرکزی نمی‌تواند اقدامی انجام دهد مگر اینکه بانک مرکزی از دولت بخواهد حقوق‌ها را افزایش ندهد و کسری بودجه نداشته باشد و البته مشخص نیست که این درخواست‌ها توسط دولت پذیرفته شود.
معینی خاطرنشان می‌کند: میزان درآمدهای ارزی عامل تعیین‌کننده‌ای در نرخ ارز به شمار می‌رود، بانک مرکزی در ایران ساختمان و تشکیلات بزرگی دارد و این تصور وجود دارد که با وجود این تشکیلات رئیس بانک مرکزی از قدرت بالایی نیز برخوردار است؛ اما واقعیت این است که در ایران بانک مرکزی ابزار چندانی برای برقراری ثبات اقتصادی در اختیار ندارد.
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان اذعان می‌کند: این تشکیلات و ساختمان بزرگ بانک مرکزی یک ابزار خوبی است برای اینکه رسانه‌ها، دولت و… در مواقعی که لازم است بانک مرکزی را مقصر بدانند؛ البته همگان فقط در این تشکیلات از رئیس بانک مرکزی صحبت می‌کنند، ولی از معاونان بانک مرکزی و سایرین در این تشکیلات رسانه‌ها صحبتی نمی‌کنند و این افراد رسانه‌ای نمی‌شوند.
معینی می‌گوید: اختیارات و ابزارهای بانک مرکزی در ایران برای اصلاح شرایط اقتصادی محدود است. درواقع بانک مرکزی فقط چند وظیفه محدود دارد که در مقابل طوفان‌های اقتصادی نمی‌تواند اقدام خاصی برای اصلاح وضعیت موجود بردارد. با وجود تمامی این اوصاف، اگر بانک مرکزی بخواهد اقدام تأثیرگذاری انجام دهد در مواقعی که رشد اقتصادی کاهش پیدا می‌کند، باید کمک کند که رشد اقتصادی افزایشی شود و مواقعی هم که رشد اقتصادی از عدد محاسبه‌شده فراتر می‌رود اجازه ندهد بیش از این رشد اقتصادی افزایشی شود.
