سازمان بین‌المللی کار (ILO) کار داوطلبانه را این‌گونه تعریف کرده است: کار بدون دستمزد غیراجباری. این تعریف کوتاه شامل سه کلیدواژه است: کار، بدون دستمزد و غیراجباری. منظور از کار، فعالیت‌هایی است که کالا یا خدماتی را تولید می‌کند و چیزی را با ارزش افزوده بالقوه در گیرندگان آن ایجاد می‌کند. بدون دستمزد نیز بدین معناست که پاداشی چه به‌صورت نقدی یا غیر نقدی دریافت نمی‌شود. البته پرداخت برخی از هزینه‌ها یا پاداش‌های نقدی مثل هزینه غذا یا رفت‌وآمد به این تعریف آسیبی نمی‌زند. غیراجباری نیز بدین معناست که باید حق انتخاب وجود داشته باشد. افراد با اشتیاق و بدون هیچ‌گونه قانون و اجباری در انجام این فعالیت‌ها شرکت کنند. برای همین، کارهایی اجباری که زندانیان به‌عنوان بخشی از مجازاتشان انجام می‌دهند کار داوطلبانه محسوب نمی‌شود.در بیشتر کشورهای دنیا کار داوطلبانه از دوران مدرسه و در حین آموزش کودکان تمرین می‌شود تا در ضمیر ناخودآگاه کودکان به‌عنوان کنشی مدنی نهادینه شود. چنین کارهایی نه‌تنها به خدمات‌گیرنده کمک می‌کند، بلکه باعث ایجاد حس رضایت، اعتمادبه‌نفس و ارزشمندبودن در افراد جامعه می‌شود. درواقع در کنشی دوسویه افراد و گروه‌ها به درک بالاتری از همنوع‌دوستی می‌رسند. علاوه‌براین، چنین فعالیت‌هایی باعث ارتقای سطح فرهنگی و پویاترشدن جامعه می‌شود. در ایران متأسفانه به دلیل مشکلات اقتصادی، فعالیت‌هایی از این جنس کمتر شناخته‌شده‌اند و آموزشی نیز در این حوزه در مدارس کمتر به چشم می‌خورد. بااین‌حال در چند سال گذشته فعالیت‌ها و قدم‌هایی در این زمینه از طرف ارگان‌های مردم‌نهاد برداشته‌شده است.
کار داوطلبانه در ایران؛ از شعار تا عمل
یکی از حوزه‌هایی که می‌تواند باعث رشد و آگاهی مردم درباره کار داوطلبانه شود حوزه گردشگری است. خدمات‌رسانی داوطلبانه به اقامتگاه‌ها به‌خصوص بوم‌گردی‌ها این امکان را برای بسیاری آماده می‌کند که علاوه بر مزایای بالا تجربه زیستی بومی نیز کسب کنند. به‌علاوه باعث گرم‌شدن فضای بوم‌گردی و رونق هرچه بیشتر آن‌ها خواهد شد. در این میان یکی از گروه‌هایی که برای اولین بار در این زمینه فعالیت‌های چشم‌گیری را در چند سال گذشته آغاز کرده، ایران والنتیرینگ با مدیریت یاکاموز صادقی است. در صفحه رسمی این گروه اولین عبارتی که به چشم می‌خورد این جمله است: کار داوطلبانه این‌گونه است: فعالیتی بشردوستانه و عام‌المنفعه برای ترویج خوبی در جهت کمک به صلح و بهبود کیفیت زندگی انسانی. همچنین در بخش دیگری از این صفحه پرمخاطب درباره این گروه چنین نوشته شده است: «مرجع کار داوطلبانه ایران؛ والنتیرینگ به‌عنوان اولین مرجع کار داوطلبی جهت ارائه راهکارهای فعالیت‌های داوطلبانه به علاقه‌مندان، سازمان‌ها و مؤسسات بخش خصوص و دولتی کشور، توانسته است با تفکر فعالیت‌های عام‌المنفعه و بشردوستانه حاکم بر فعالیت‌های خود، راهکارهای کارساز و مؤثری را ارائه دهد. یکی از این راهکارها سفر تجربه محور است.»
فعالیت این گروه محدود به حوزه خاصی نیست و هر گروه و فردی که درخواست داوطلب کند به‌شرط رعایت مقررات ایران والنترینگ آگهی‌اش در صفحه قرار می‌گیرد. مثلا در تیرماه امسال حامیان کودکان کار در اصفهان آگهی‌شان را در این صفحه قرار دادند و نیازشان را برای معلم و روان‌شناس اعلام کردند. بااین‌حال چیزی که مشهود است اینکه بیشتر آگهی‌ها از طرف بوم‌گردی‌ها ارسال می‌شود و نشان می‌دهد این صفحه مورد علاقه فعالان حوزه گردشگری به‌خصوص بومگردی‌هاست. در مرامنامه این گروه در بند دومش آمده است: «برنامه کار روزانه داوطلب بایستی به‌صورت مکتوب و واضح از جانب داوطلب‌خواه (شخصی که درخواست داوطلب می‌دهد) به وی ابلاغ شود و راندمان کار داوطلب نسبت به این برنامه سنجیده خواهد شد.» در بند سوم این مرامنامه آمده است: «داوطلب بایستی در انتخاب هر یک از کارها، شرایط اولیه کار، محل وقوع کار، اقلیم محل وقوع کار، بعد مسافت، مهارت موردنیاز و توان جسمانی موردنیاز آن کار را مدنظر قرار داده باشد و مطمئن شود علاوه بر موارد فوق تجربه کافی جهت انجام آن کار را دارد.» توجه به همین دو بند مشخص می‌کند که گروه ایران والنتیرینگ به‌عنوان گروه تسهیلگر اجتماعی چه میزان بر کیفیت کار داوطلبان حساس است و جواب‌گوی این دغدغه و نگرانی خدماتگیران است که تصور می‌کنند کیفیت کارهای داوطلبانه پایین است. همچنین این گروه بر مسائل فرهنگی و رعایت فرهنگ منطقه تأکید دارد و در بند یازده آورده است: «داوطلبان ملزم به رعایت موارد فرهنگی و کوشش در حفظ محیط‌زیست منطقه هستند. بدیهی است که داوطلب‌خواه در ابتدای ورود داوطلب، حساسیت‌ها را بایستی شرح دهد.» همچنین در بند دیگری از این مرامنامه تأکید بر سلامت، امنیت و احترام به حریم خصوصی داوطلب در طول اقامتش شده است. درنهایت از داوطلب و داوطلب‌خواه خواسته‌شده علاوه بر متعهدماندن به توافقاتشان، در پایان فعالیتشان، گزارشی از عملکرد را به گروه ایران والنتیرینگ در قالب متن و تصویر ارسال کنند.«ایجاد مرجع و مرکزیت اعلام فعالیت‌های داوطلبانه با سیاست انگیزشی سفر تجربه‌گرا نیاز موجود در ایران است و نبودن مرجعی که توان و قدرت اطلاع‌رسانی و مدیریت را در کنار هم داشته باشد» از انگیزه‌های اصلی تشکیل این گروه است. همچنین مدیر مجموعه نیز درباره ایران والنتیرینگ به اصفهان زیبا می‌گوید: «ما در ایران والنتیرینگ بر این ادعا هستیم که شما همراهان را تنها نمی‌گذاریم و از آغاز تا انجام و حتی پس از به ثمر نشستن یک پروژه گام‌به‌گام در کنار و یاریگر شما خواهیم بود. این گروه با آدرس اینترنتی (@iranvolunteering) در حال حاضر در حدود 400 پروژه را به انجام رسانده است و همچنان پویا به فعالیتش ادامه می‌دهد.»
