مشعل‌ها به مدار آمدند!

سال 93 بود که به دستور مراجع قضایی، نیروگاه‌های برق، موظف به حذف این سوخت از چرخه تولید انرژی شدند و شیرهای مازوت نیز پلمب شد تا آن‌ها را وادار به استفاده از گاز طبیعی و گازوئیل کنند؛ چراکه این سوخت نقش مؤثری در تشدید آلودگی هوای اصفهان ایفا کرده و یکی از متهمان ردیف اول وضعیت هوای این کلان‌شهر به شمار می‌آمد؛ به‌طوری‌که مدیرکل وقت محیط‌زیست از سهم 16درصدی دو نیروگاه اصفهان در آلودگی هوای این کلان‌شهر سخن به میان آورد: «مصرف سوخت مازوت توسط نیروگاه‌ها آلودگی هوای اصفهان را تشدید می‌کند و ذخیره سوخت مازوت نیروگاه‌ها نیز با افزایش 8درصدی در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته به 89درصد ظرفیت رسیده است. توسعه نیروگاه‌ها، خارج از مناطق شهری بوده و نیروگاه‌های شهید منتظری و اصفهان نیز قدمتی بیش از 30 سال دارند. اگر فرض را بر آن بگذاریم که تمام نیروگاه‌های تولید برق از سوخت مازوت استفاده کنند، باز هم سهم آن‌ها در آلایندگی هوای استان بر اساس گزارش اداره محیط‌زیست استان، 16درصد است.»

سهم اصفهان تنها یک روز هوای پاک

حالا و در شرایطی که اصفهان از آغاز فصل سرد تاکنون، تنها یک روز هوای پاک، 175 روز سالم یا قابل‌قبول، 110 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 18 روز ناسالم برای عموم مردم را به ثبت رسانده و عنوان آلوده‌ترین کلان‌شهر کشور را به خود اختصاص داده است،  به گفته محمدرضا کاظمی‌طبا، فرماندار شاهین‌شهر و بنا  به مصوبه دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، مشعل‌های مازوت‌سوز فک‌پلمب شده و به چرخه تولید بازگشتند. مشعل‌های مازوت‌سوز در اواسط دی‌ماه گذشته نیز به مدت سه روز در اصفهان فعال شدند؛ اتفاقی که مهران زینلیان، معاون امور عمرانی استانداری اصفهان، در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفت: «به همین منظور نامه‌ای به دادستان اصفهان مبنی بر ترک فعل مدیران نیروگاه شهید منتظری ارسال کرده‌ایم؛ چراکه آن‌ها بدون هماهنگی مدیریت استان از مازوت استفاده کرده‌اند، اگرچه با هماهنگی کشور این کار را انجام داده بودند.» او همچنین هشدار داده بود که اگر مردم در مصرف گاز صرفه‌جویی نکنند در استان به یک دوراهی مصرف سوخت مازوت یا تعطیلی صنایع و نیروگاه‌ها و به دنبال آن قطعی برق در زمستان برمی‌خوریم؛ دوراهی‌ای که سرانجام به فعال‌شدن مشعل‌های مازوت‌سوز و انتظار تشدید آلودگی هوا در بهمن که از شنبه گذشته رقم خورد، ختم شد.

مازوت و اماواگرها

تأثیر مازوت در آلودگی هوا و تشدید آن با اماواگرهایی مواجه است. به گزارش ایرنا، ساناز جعفرزاده، مسئول محیط‌زیست شرکت تولید نیروی برق حرارتی ایران، معتقد است که مازوت سهم قابل‌توجه و عمده‌ای را در آلودگی هوا به خود اختصاص نمی‌دهد و به استناد آمار و اطلاعات موجود از سال۹۴ تاکنون ۱۸درصد روزهای آلاینده متوجه آلاینده ازن و ۸۸درصد متوجه آلاینده ذرات بوده است. این اظهارات در حالی است که محسن سلیمانی، مجری طرح منشأیابی و سهم‌بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان که معتقد است بررسی شاخص کیفیت هوای شهر اصفهان در زمان‌های مختلف سال نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل مؤثر برکیفیت هوای این شهر، غلظت ذرات معلق ریز کوچک‌تر از دو و نیم میکرون است در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «سوخت مازوت قطعا در تشدید آلودگی هوای اصفهان تأثیرگذار خواهد بود.» به گفته او، البته این موضوع به شرایط آب و هوایی و دیگر پارامترها نیز بستگی دارد؛ درصورتی‌که شرایط ناپایدار باشد و بارندگی رخ دهد، مازوت خیلی تأثیر خود را در آلودگی هوا نشان نمی‌دهد. موضوع مهم فعلا این است که شاخص آلودگی هوا بالاست؛ حتی اگر مازوت سوزانده نشود. عدم کاهش آلودگی هوا در زمانی که مشعل‌های مازوت‌سوز پلمب بودند و مسئولان قضایی و محیط‌زیست به جد از این موضوع سخن به میان می‌آوردند، اما شائبه‌هایی را در سال‌های اخیر مبنی بر سوزاندن این سوخت به صورت مخفیانه در نیروگاه‌ها به وجود آورده بود؛ اماواگرهایی که حسین احمدی‌کیا، یکی دیگر از مجریان پروژه منشأیابی و سهم‌بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» آن را تأیید نمی‌کند و معتقد است: «زمانی که مشعل‌ها پلمب بودند دیگر مازوت نمی‌سوزاندند؛ زیرا نیروگاه‌ها منبع عظیمی از انرژی هستند و مازوت زیادی نیاز دارند و این موضوع به راحتی قابل‌تشخیص است. از سوی دیگر، صنایع هم خیلی قابلیت استفاده از سوخت مازوت را ندارند؛ چون مازوت سوختی سنگین است و برای سوختن باید دمای آن افزایش یابد یا به همراه گاز سوزانده شود و دود حاصل از آن مشهود است؛ پس استفاده از آن خیلی راحت نیست و همین الان هم نیروگاه‌ها به سختی مازوت می‌سوزانند. سوزاندن مازوت در صنعت اصلا خسارت‌آور است؛ زیرا در کوره نشست می‌کند؛ ضمن اینکه اگر در صنایع کوچک نیز استفاده شود، دود آن مشهود است و افرادی که در مجاورت این صنایع زندگی می‌کنند به راحتی متوجه آن
می‌شوند.»  او در رابطه با رهگیری اکسید گوگرد در هوا که فرضیه سوخت مازوت را به وجود می‌آورد، می‌گوید: «وجود اکسید گوگرد می‌تواند به خاطر خودروهای سنگین و استفاده از گازوئیل نامرغوب نیز باشد. از سوی دیگر، شرکت پالایش مدعی است که سوخت مازوت را در اختیار صنایع اطراف شهر قرار نمی‌دهد که البته این ادعا درست است. مازوت بیشتر در ریخته‌گری‌ها استفاده می‌شود که اغلب الکتریکی هستند و در کوره‌های آجرپزی نیز مشاهده نمی‌شود و بعید است در دیگر صنایع اصفهان نیز استفاده شود.» احمدی‌کیا می‌گوید که برافروخته‌شدن مشعل‌های مازوت قطعا تأثیر بسزایی در آلودگی هوای اصفهان دارد؛ چراکه «مازوت همه آلاینده‌ها به‌ویژه اکسید گوگرد را دارد. مازوت 1300 برابر گاز اکسید گوگرد و 11 برابر گاز ذرات معلق منتشر می‌کند. ازآنجا ‌که نیروگاه در حاشیه اصفهان و شاهین‌شهر قرار گرفته، به محض سوزانده‌شدن، آلودگی هوا، جمعیت 180 هزار نفری شاهین‌شهر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.» آمارها نشان می‌دهد میزان گاز مصرفی در بخش‌های نیروگاهی، صنایع عمده، خانگی و تجاری در ۱۹دی‌ماه ۷۸۸,۹ میلیون مترمکعب بوده که ۱۱۶,۱ میلیون مترمکعب گاز به نیروگاه‌ها و ۱۰۶,۵ میلیون مترمکعب به صنایع عمده کشور تحویل شد و سهم بخش خانگی و تجاری از این مقدار ۵۶۶,۳ میلیون مترمکعب گاز بوده که عدد بسیار قابل‌توجهی است؛ موضوعی که حالا، چاره‌ای جز سوزاندن مازوت جلوی پای مسئولان نگذاشته است. احمدی‌کیا معتقد است که «خود ما باعث این اجبار شده‌ایم؛ به این خاطر که بارگذاری صنعت را بالا برده‌ایم و طرح‌های توسعه‌ای بسیاری انجام داده‌ایم و مصرف گاز را هم افزایش داده‌ایم؛ درحالی‌که تولید گاز افزایش نیافته است.» او انگشت انتقاد را به سمت صنایع می‌گیرد، آنجا که می‌گوید: «بخش عمده‌ای از این گاز را صنایع اصفهان مصرف می‌کند. صنایع فولاد و آهن، صنایع سیمان و کارخانه‌های آجر و… گاز زیادی مصرف می‌کنند؛ درحالی‌که راندمان پایین و آلودگی زیادی دارند. اصفهان در پیک زمستان به 700 مگاوات برق نیاز دارد؛ این درحالی است که دو نیروگاه اصفهان می‌توانند 2400 مگاوات برق تولید کنند. بنابراین بخش عمده برق این دو نیروگاه به مصرف صنایع و دیگر شهرهای اطراف می‌رسد. صنایع برق زیادی مصرف می‌کنند که باید خودشان تولید کنند یا دست‌کم بخشی از برقشان به صورت تجدیدپذیر تولید شود. پس اگر مصرف گاز و برق در این صنایع به مقدار زیادی کاهش یابد و مردم نیز صرفه‌جویی کنند، مسلما دیگر نیازی به سوخت مازوت نخواهد بود.»

همه علیه مازوت مازوت علیه همه!

برافروخته‌شدن مشعل‌های مازوت در نیروگاه شهید بهشتی، صدای اعتراض عباس مقتدایی، نماینده اصفهان را بلند کرد و او را واداشت تا نامه‌ای خطاب به حجت‌الاسلام‌والمسلمین شجاعی علی‌آبادی، رئیس کمیسیون اصل نود قانون اساسی بنویسد و ضمن درخواست توقف فوری مازوت‌سوزی در این نیروگاه، از طرز بازگشایی مشعل‌های مازوت‌سوز و نقض حکم قضایی شکایت کند؛ اعتراضی که البته تاکنون راه به جایی نبرده است. تلاش‌های «اصفهان‌زیبا» برای گفت‌وگو با دادستان اصفهان دراین‌باره بی‌نتیجه ماند و روابط عمومی اداره‌کل محیط‌زیست اصفهان نیز در گفت‌وگو با ما از عدم دخالت این اداره کل در این ماجرا خبر داد و آن را تصمیمی ملی قلمداد کرد؛ تصمیمی که حالا باید منتظر ماند و دید که آیا نمایندگان مجلس توان مقابله با آن را دارند؟ آیا مشعل‌های مازوت‌سوز دوباره پلمب خواهند شد یا باید منتظر روزهای بحرانی و آلوده برای اصفهان باشیم؟