برای باخبرشدن از چندوچون جایگاه خبرنگاران در رسانه‌های ایران و مشکلات و معضلات خبرنگاران با امیر اکبری، مدیرمسئول و سردبیر روزنامه اصفهان امروز و پروانه سادات عبداللهی سردبیر خبرگزاری ایسنا اصفهان گفت‌وگو کردیم.
ساختار رسانه‌های رسمی را به‌روز کنیم
امیر اکبری، مدیرمسئول روزنامه‌های «رویداد امروز» و «اصفهان امروز» در تشریح وضعیت کنونی رسانه‌ها مختصات بحث را فراتر از گفت‌وگو درباره رسانه‌های رسمی می‌داند و به یک جریان وسیع رسانه‌ای اشاره می‌کند: «اگر بحث درباره رسانه‌ها و ارزش‌گذاری آن‌ها را در حد چند رسانه محدود بررسی کنیم، در دامی می‌افتیم که خود ما رسانه‌ها برای خودمان قرار می‌دهیم. از اینکه قالب‌های مشخصی مثل روزنامه را با تعدادی صفحات در روز محور قرار دهیم و اقبال و استقبال مردم از این روزنامه‌ها را ملاک نیاز مردم به رسانه‌ها قلمداد کنیم راه به‌جایی نمی‌بریم؛ اما اگر رسانه‌های رسمی یعنی مطبوعات و خبرگزاری‌ها را جزئی از فضای رسانه‌ای بزرگ‌تر بدانیم، به این اذعان خواهیم کرد که فضای رسانه‌ای هرروز در حال گسترش، تعمیق و افزایش اثرگذاری است.» او نیاز مردم به رسانه‌ها را بیشتر از هرزمان می‌داند و معتقد است با به‌روزشدن ساختار رسانه‌های رسمی به این نیاز می‌توان پاسخ داد: «با متکثر شدن موضوعات در جهان، با افزایش حساسیت، مسائل و مشکلات مختلف مثل بیماری‌ها، جنگ‌ها و تغییرات شدید اقتصادی روزبه‌روز نیاز مردم به دانستن و آگاهی بیشتر می‌شود و هم‌زمان جایگاه و ارزش رسانه روزبه‌روز بالاتر می‌رود. در این شرایط روزنامه‌ها باید به‌عنوان یک محصول و کالا با توجه به نیاز روز و از منظرهایی مانند فرم و محتوا، شکل ارائه و عرضه تغییر کنند. با این تعریف از منظر من، هیچ تغییر منفی در عرصه رسانه اتفاق نیفتاده است و این رسانه‌ها هستند که باید خودشان را به‌روز کنند و با دست‌یابی به توانایی‌های تازه و خلاقیت بیشتر در فضای رسانه‌ای جدید حضور داشته باشند.»
استفاده از ظرفیت‌های تازه ارتباطی
اکبری حضور روزنامه‌ها در فضای رسانه‌ای جدید و استفاده از ظرفیت‌های تازه ارتباطی را از مهم‌ترین قدم‌های ایجاد ساختار تازه در فضای روزنامه‌ها می‌داند: «وقتی‌که مردم یک روزنامه را به‌عنوان برند اطلاع‌رسانی می‌شناسند، روزنامه به‌راحتی می‌تواند مدیریت فضای مجازی و اپ‌های شناخته‌شده مثل تلگرام و اینستاگرام و… را با همان نام روزنامه بر عهده بگیرد و به‌عنوان یک راهکار کوتاه‌مدت اخبار را در دسترس مخاطبان قرار دهد و البته این جریان سریع رسانه‌ای بیش از آنکه یک تهدید برای شکل‌های قدیمی‌تر رسانه یعنی روزنامه باشد، یک فرصت بزرگ است تا روزنامه‌ها برند خود را در فضای جدید نیز اشاعه دهند.»
امتیاز روزنامه، آرامش آن و ارائه رویکرد تحلیلی
او از گونه‌ای دیگر مدیریت فضای مجازی هم‌صحبت می‌کند که مختص روزنامه‌ها است: «روزنامه‌ها به دلیل آرامش بیشتر و ارائه رویکرد تحلیلی می‌توانند به‌صورت پالایش‌شده و با رصدکردن رسانه‌های مختلف اخبار و اطلاعات را در اختیار مخاطبان فضای مجازی قرار دهند. استفاده از اعتبار و برند روزنامه برای تولید محتوایی در قالب بسته‌های روزانه و ارائه خروجی معتبر و البته تحلیلی به مخاطبان راه دیگری برای مدیریت روزنامه‌ها در فضای مجازی است.»
آیا شغل روزنامه‌نگاری در خطر است؟
سردبیر روزنامه «اصفهان امروز» به بحث روز جامعه خبرنگاران و روزنامه‌نگاران یعنی تعدیل نیرو هم وارد می‌شود و با رویکردی جدید به این بحث می‌پردازد: «ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که برآوردها بر این است که تا چند سال آینده ده‌ها میلیون نفر شغل خودشان را از دست می‌دهند و صدها نفر پیشه‌های کارشناسی حوزه‌های مختلف را به دلیل استفاده از هوش مصنوعی به‌جای آن‌ها از دست خواهند داد. آیا جایگاه افراد در این فضا از دست می‌رود؟» اکبری ادامه می‌دهد: «درست است که تعدادی از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران تعدیل می‌شوند، اما آیا در حال حاضر تعداد خبرنگارانی که در روزنامه‌ها فعالیت نمی‌کنند و از طریق تولید محتوا ارتزاق می‌کنند کم است؟ به نظر من، روزبه‌روز نیاز به افراد متخصص رسانه‌ای بیشتر می‌شود و اگر کسی خودش را به‌روز کرده باشد به‌راحتی می‌تواند در فضای خارج از روزنامه و در بسترهای نو فعالیت و درآمدهای خوبی کسب کند. در دنیای امروزی همه باید توانایی‌های خودشان را افزایش دهند و ماندن در قالب‌های تکرارشده نمی‌تواند برای افراد راهگشا باشد؛ این تنها مختص خبرنگاران نیست و همه افراد جامعه باید با تغییرات روز خودشان را هماهنگ کنند، وگرنه تعدیل خواهند شد. من به‌عنوان مدیر رسانه هم اگر نتوانم خودم را به‌روز کنم و توانایی‌ها و خلاقیت جدید را کسب کنم، آرام‌آرام کنار گذاشته خواهم شد.» اکبری همچنین درباره حقوق و مزایای خبرنگاران مجموعه تحت مدیریتش هم نکاتی را بیان می‌کند: «در مجموعه ما دوستان تحریریه به‌صورت ثابت و با حقوق و مزایا و بیمه ثابت با ما همکاری دارند و به‌صورت متمرکز در تحریریه‌ای ده‌نفره کلیت تولید محتوا برای روزنامه انجام می‌شود که تعداد و ترکیب همکاران به دلیل مشکلات حوزه چاپ و کم‌شدن صفحات روزنامه به این صورت انتخاب و چینش شده است.»
دورکاری در دوران کرونا
او از دورکاری بخش بزرگی از فعالیت‌های روزنامه در دوران کرونا هم خبر می‌گوید: «سیاست اصلی ما در دوران کرونا مراقبت از همکاران خودمان در مجموعه است و به همین منظور از ابتدای همه‌گیری کرونا اکثر کارهای روزنامه یعنی تحریریه و فنی را به‌صورت دورکاری پیش می‌بریم و با وسواس زیاد اکثر جلسات را آنلاین برگزار می‌کنیم. برای بحث پوشش برنامه‌های مختلف شهر هم مگر ضرورتی در کار نباشد از حضور فیزیکی خبرنگاران بخش‌های مختلف جلوگیری می‌کنیم و از طریق ظرفیت آنلاین کارها را پیش می‌بریم.»
افزایش تعرفه‌های حقوق خبرنگاران در شرایط فعلی کافی نیست
اما به سراغ سردبیر ایسنای اصفهان می‌رویم و او درباره جایگاه رسانه‌ها در دوران کنونی می‌گوید. «صحبت‌کردن از جایگاه رسانه‌ها به‌عنوان ابزاری قوی و اثرگذار در این روزها شاید تکرار مکررات باشد، این در حالی است که متأسفانه رسانه‌ها در همین دوران با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شده‌اند که متأثر از شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی کشورهاست. رسانه‌های ایران و به‌طور خاص اصفهان، به‌رغم همه ظرفیت‌ها و توانمندی‌هایی که از آن برخوردارند با موانع و چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند.»
رسانه‌های داخلی هنوز هم جایگاه خودشان را در بین مردم دارند
بااین‌حال، پروانه سادات عبدالهی از موثق‌بودن رسانه‌های داخلی به‌ویژه رسانه‌های آنلاین باوجود تمام تخریب و تضعیف‌ها صحبت می‌کند: «باوجود همه باورهایی که گاهی عامدانه تلاش می‌کنند جایگاه رسانه‌های داخلی در میان مردم کشورمان را تضعیف کنند، رسانه‌ها و به‌ویژه رسانه‌های مستقل و غیر وابسته هنوز هم جایگاه خود در بین مخاطبانشان را دارند و این موضوع را با نگاهی به بازتاب مطالب موردعلاقه مخاطبان به‌سادگی می‌توان دریافت. رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های آنلاین هنوز منبع موثق برای دریافت خبرها برای مردمی هستند که شاید از منابع مختلفی برای تکمیل اطلاعات خود استفاده می‌کنند، اما درمجموع، از رسانه‌های داخلی به‌عنوان یکی از منابع اصلی بهره می‌گیرند و رسانه‌ها، توانمندی، ظرفیت و هوشمندی لازم و در یک‌کلام همه ابزارهای لازم برای ارتباط با مخاطبان و نزدیک شدن بیش‌ازپیش به ذائقه آن‌ها را دارند.»
نیروی انسانی رکن اصلی رسانه‌های داخلی است
او نیروی انسانی رسانه‌ها را رکن اصلی این عرصه می‌داند که اتفاقا بیشترین کم‌لطفی‌ها را در تمام این سال‌ها به خود دیده است: «نیروی انسانی رکن اصلی رسانه‌های داخلی است که با اتکا به آن‌ها تلاش می‌کند همه مشکلات را پشت سر گذاشته و روزبه‌روز برای ایفای رسالت خود و بازگرداندن جایگاهی که در سال‌های گذشته بسیار صدمه‌دیده قدم بردارد و اگر حضور این نیروی انسانی علاقه‌مند و پرتلاش نبود که با نیروی جوانی خود یک‌تنه بار سنگین رسانه‌ها را با همه مشکلات و موانع به دوش می‌کشند، معلوم نبود سرنوشت رسانه‌ها به کجا ختم می‌شد! بااین‌حال در این سال‌ها بیشترین کم‌لطفی‌ها شامل حال همین نیروی انسانی پرتلاش رسانه‌ها بوده است.»
وضعیت نگران‌کننده درآمد و بیمه خبرنگاران
عبداللهی از وضعیت نگران‌کننده مالی و بی‌توجهی به خبرنگاران هم می‌گوید. شرایطی که دلسردشدن نیروی متخصص رسانه‌ای را در پی خواهد داشت: «وضعیت نگران‌کننده درآمد و بیمه خبرنگاران از یک‌سو آن‌ها را در شرایط مادی سختی قرار داده و از سوی دیگر، بی‌مهری‌های بسیار، آن‌ها را از کمترین حمایت معنوی نیز محروم کرده است و صدالبته که تشکل‌های رسانه‌ای هم نتوانسته‌اند اقدام مؤثری برای جبران گوشه‌ای از مشکلات خبرنگاران انجام دهند. در این شرایط بسیاری از خبرنگاران حرفه‌ای و توانمند دلسرد شده و از این عرصه خارج‌شده‌اند، این در حالی است که به ادامه فعالیت نیروهای فعلی و توانمند رسانه‌ها نیز نمی‌توان چندان امیدوار بود، چراکه نمی‌توان انتظار داشت خبرنگاران یک‌تنه همه شرایط سخت را در یک مقطع زمانی به دوش بکشند و بتوانند تا زمان طولانی ادامه مسیر دهند و دلسرد و ناامید و خسته از ادامه این راه نشوند.»
افزایش تعرفه‌های حقوق خبرنگاران کافی نیست
سردبیر ایسنای اصفهان افزایش تعرفه‌های حقوق خبرنگاران را با توجه به شرایط اقتصادی فعلی ناکافی و نیازمند بررسی می‌داند: «اگرچه تعرفه‌ها افزایش داشته اما در شرایط فعلی و با وضعیت اقتصادی و سخت‌تر شدن کار تهیه خبر و خبرنگاری قطعا پاسخ‌گوی خبرنگاران نخواهد بود و همین عاملی برای رو آوردن خبرنگاران به کار هم‌زمان در چند رسانه و یا فعالیت‌های جانبی، انجام کارهای تبلیغاتی، روابط عمومی و درنهایت رخت بستن از این عرصه می‌شود.»
سختی‌های چندبرابر برای مطبوعات در دوران سخت کرونا
عبدالهی همچنین دوران کرونا و تأثیر آن بر رسانه‌ها را این‌طور توصیف می‌کند، تأثیری که کمتر از آن گفته‌شده است. در این دوران دشواری کار خبرنگاران به‌هیچ‌عنوان موردتوجه قرار نگرفته است: «کرونا شرایط خاصی برای همه بخش‌های جامعه و همه مشاغل به وجود آورد، اما شاید تأثیری که بر رسانه داشت کمتر دیده شد. نه‌تنها مشکلات اقتصادی دوران اخیر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر رسانه‌ها به‌عنوان منبع مالی و گذران زندگی خبرنگاران تأثیر گذاشت که سختی‌های کار خبر و دسترسی به اطلاعات بیشتر و حساسیت کار به خاطر شرایط خاص پیش‌آمده در برخی بخش‌ها چندین برابر شد، ازجمله در بخش پزشکی و سلامت دسترسی به اطلاعات، صحت‌وسقم، تأیید و اجازه انتشار آن‌ها، انعکاس مشکلات و مسائل با حفظ ارتباطات، ملاحظات و … پیچیدگی‌های زیادی به وجود آورد.» چالش‌های پیش رو در دوران کویید 19 او ادامه می‌دهد: «در کنار این مسائل، نگرانی از سلامت خبرنگاران با توجه به حضور در سطح جامعه، ادارات و نهادهای مختلف نیز چالش دیگری است که بر استرس شغلی آن‌ها افزوده و با این حساب بعد از کرونا و در دوران پساکرونا، با خبرنگارانی خسته و فرسوده روبه‌رو خواهیم بود که اگر از امروز فکری برای آن‌ها نشود تأثیر این فرسودگی شغلی در کیفیت رسانه‌هایشان نمایان خواهد شد.»
