با انتخاب بایدن در اواخر آبان ماه و روی‌کارآمدن او در زمستان سال 99، سهام‌داران بورس و سرمایه‌گذارانِ دیگر بازارها به این نتیجه رسیدند که در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار بازگشت آمریکا به برجام یا کاهش تحریم‌ها را داشت. خوش‌بین‌ترین سرمایه‌گذاران نیز اعتقاد داشتند حداقل تا روی‌کارآمدن دولت بعدی در ایران، نباید در بُعد دیپلماتیک منتظر اتفاق خاصی باشیم. بدین‌گونه بود که انتخابات ریاست‌جمهوری در خرداد 1400، مهم‌ترین دغدغه سهام‌داران شد. از این منظر برخی از فعالان بازار اعتقاد داشتند تا برگزاری انتخابات و مشخص شدن رئیس‌جمهور بعدی و در ادامه برگزاری مجامع سالانه شرکت‌های بورسی در تیرماه 1400، نباید انتظار داشته باشیم تکانه خاصی در بازار اتفاق افتد. اما صحبت‌های جمعه‌شب علی‌اکبر صالحی درباره اینکه «بن‌بست برجام در حال شکسته‌شدن است» باعث شد مسئله بازگشت آمریکا به برجام و کاهش تحریم‌ها وزن بیشتری در تحلیل سهام‌داران پیدا کند. اما چرا برجام در تحلیل سهام‌داران نقش پررنگ دارد؟
برجام و تلگرام؛ بازگشت به برجام و کلاب‌هاوس
تیرماه سال 1394، زمانی بود که تلگرام به‌تازگی در بین مخاطبان شبکه‌های اجتماعی محبوبیت پیدا کرده بود. در کنار رسانه‌های تصویری در داخل و خارج از کشور، مردم برای اطلاع از آخرین روند مذاکرات در لحظه شبکه‌های اجتماعی را بالا و پایین می‌کردند.
در آن زمان عموم مردم اعتقاد داشتند برجام نهایی خواهد شد و درنتیجه در ابتدای سال 94 اغلب بازارها روند نزولی داشتند و به قول فعالان بازار، تأثیر امضای برجام در بازارها پیش‌خور شد، به‌نحوی‌که پس از اجرای برجام روند بازار طلا و ارز صعودی شد. حدود 6 سال بعد، حالا زمزمه‌هایی درباره بازگشت آمریکا به برجام شنیده می‌شود. این بار صداوسیما و خبرگزاری‌ها در حاشیه قرار گرفتند و شبکه‌های اجتماعی همانند کلاب‌هاوس و توییتر به منبع اصلی اطلاع‌رسانی تبدیل شده است. در این شرایط سهام‌داران و سرمایه‌گذاران نمی‌دانند باید منتظر افت شدید قیمت در بازار ارز و به دنبال آن دیگر بازارها باشند یا اینکه مذاکرات غیرمستقیم در حد شایعه و گمانه‌زنی است.
ابهام در سناریوهای پیش رو
صحبت‌های رئیس سازمان انرژی اتمی، معادلات سرمایه‌گذاران را برهم زده است. تا پیش‌ازاین توجه سرمایه‌گذاران به آرایش نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری بود، اما اکنون بازگشت به برجام و کاهش تحریم‌ها وزن بیشتری پیداکرده است. سرمایه‌گذاران در هفته‌های گذشته به این نتیجه رسیده بودند که برای اتفاقات مهم در مسائل دیپلماتیک باید منتظر بمانند دولت دوازدهم به پایان برسد تا با روی‌کارآمدن دولت بعدی، مذاکره یا توافقی صورت بگیرد. اما اکنون به نظر می‌رسد دولت در حدود چهارماه باقی‌مانده که روی کار است قصد دارد اتفاقات مهمی رقم بزند. همان‌طور که علی ربیعی، سخن‌گوی دولت در اعلام اولویت‌های دولت تا پایان فعالیت خود از رفع تحریم‌ها نیز سخن گفته و تأکید کرده است «بدون تردید، عقب‌راندن تحریم تا آخرین روز کار دولت به‌طور مستمر ادامه خواهد یافت.» گمانه‌زنی‌هایی که این روزها داغ‌تر و پرتکرارتر شده است، سهام‌داران را سردرگم کرده است که آیا باید منتظر کاهش قیمت ارز، بهبود مراودات اقتصادی و کاهش هزینه تأمین مواد اولیه باشند یا اینکه فضای بیم و امید این روزها، می‌تواند تا ماه‌ها ادامه یابد؟
سال 94 دو گزینه وجود داشت، یا برجام نهایی می‌شد یا توافقی حاصل نمی‌شد. سهام‌داران نیز با تحلیل اخبار و شرایط روز بین «این» یا «آن» یک گزینه را محتمل دانسته و سرمایه‌گذاری خود را انجام می‌دادند. اما اکنون سهام‌داران چندین سناریو درنظر می‌گیرند. آمریکا به برجام بازمی‌گردد و ایران نیز تعهدات خود را تکمیل می‌کند. شاید آمریکا بخشی از تحریم‌ها را خنثی کرده تا ایران را پای مذاکره بکشاند. ایران نیز به دنبال راستی‌آزمایی رفع کامل تحریم‌هاست و درنتیجه منتظر برداشتن گام‌های نخست از آمریکاست. شاید هم ایران و آمریکا مذاکرات غیرمستقیم را آغاز کرده‌اند و خبر آن مدتی بعد اعلام خواهد شد. حتی احتمال دارد شرایط به همین منوال باقی بماند و برجام مشمول مرور زمان و اعتبار آن کم شود. شاید سند همکاری 25ساله ایران و چین روی مذاکرات برجامی سایه بیندازد و سناریوهای متعدد دیگر. درنتیجه فضای کلی بازارها آن‌قدر گیج‌وگنگ است که نتوان استراتژی مشخصی برای سرمایه‌گذاری در نظر گرفت.
رشد تولید در کنار افزایش قیمت محصولات و خدمات
بررسی وضعیت درآمدزایی شرکت‌های بورسی از وضعیت مساعد بسیاری از گروه‌های بازار سرمایه خبر می‌دهد. در گروه فلزات اساسی، فولاد مبارکه و صنایع ملی مس همچنان در حال رکوردشکنی هستند. تولید خودروسازان در سال 99 افزایش چشمگیری داشته است. نرخ هر بشکه نفت افزایش یافته است و این مسئله برای پالایشگاه‌ها خوشایند است. بسیاری از شرکت‌ها به دنبال افزایش سرمایه هستند و افزایش سرمایه «شستا» از اندوخته، یکی از شاخص‌ترین موارد است. مهم‌تر از آن، اصلاح سنگین قیمت نمادهای بورسی و فرابورسی است که آن‌ها را به محدوده جذاب رسانده است. با آغاز سال 1400 دومینوی افزایش قیمت محصولات و خدمات شروع شده است و در یکی از مهم‌ترین خبرها، رضا شیوا، رئیس شورای رقابت، از افزایش قطعی قیمت خودرو در سه‌ماهه نخست سال خبر داده است. درنتیجه اگر بازار می‌توانست مستقل از اخبار و حاشیه‌ها و با تکیه‌بر مسائل اقتصادی حرکت کند، این روزها باید شاهد سبزپوشی بیش از نیمی از بازار باشیم. بااین‌حال آن‌قدر حاشیه‌ها در سال 99 بر بازار سرمایه تأثیر گذاشت که این روزها نیز توجه سهام‌داران نه به گزارش‌های میان‌دوره‌ای و صورت‌های مالی، بلکه به اظهارنظرها در کلاب‌هاوس است! بااین‌حال نمی‌توان امیدوار بود در کوتاه‌مدت، اتفاق قطعی و عملی رخ دهد، شاید در حد حرف و اظهارنظر، بازار کمی گرم‌تر شود اما نمی‌توان انتظار روزهای آتشین همانند بهار 99 داشته باشیم. درنتیجه احتمال می‌رود شرایط مبهم بورس در کوتاه‌مدت تداوم یابد. دامنه نوسان نامتقارن نیز همچنان ادامه دارد و شاید در آینده دامنه نوسان متقارت اما متفاوت با مثبت و منفی پنج درصد اعمال شود. درنتیجه، نماگر بازار نمی‌تواند افت‌وخیز سریع و پردامنه‌ای داشته باشد و در محدوده یک‌میلیون و 150 هزار واحد تا یک‌میلیون و 350 هزار واحد در نوسان خواهد بود.
