فرابازار قرار است محلی باشد برای اینکه حقوقمان را با کمک همدیگر حفظ کنیم و پس بگیریم، بدانیم و آگاه شویم، شفافیت را مطالبه کنیم و روشنایی و نور را … فرابازار اندیشه و آرزوی جمعی توسعه اقتصادی ایران و رشد برندهای ملی است. زیرا که صدای تو با صدای من آشناست … .» این جمله‌ها برای معرفی پلتفرمی جدید به نام «فرابازار» در سایتی به همین نام آمده است؛ استارتاپی که تأکید دارد در زمینه احیای حقوق مصرف‌کننده و حقوق اقتصادی شهروندی، برای اولین‌بار در ایران می‌خواهد فعالیت کند. به این نحو که افراد در این سایت شکایت‌های خود را از محصولات، کالا، خدمات یا هر برندی و حتی کسب‌وکارهای محلی باید ثبت کنند و پس از آن، فرابازار طی چندین مرحله و با مکانیسم‌های طراحی‌شده به دنبال پیگیری و حل مشکلات و شکایات شما خواهد بود. آنطور که در سایت این پلتفرم آمده: «این کار به سادگی و سهولت و در سریع‌ترین زمان ممکن و بدون هزینه خواهد بود. همچنین ما این شکایات را جهت ایجاد ارزش، به صورت شفاف در سایت نمایش خواهیم داد. همچنین شما می‌توانید نظرات و تجربیات خود را از خرید محصولات و خدمات و برندهای مختلف در این سایت ثبت کنید و از قدرت خود در راستای حمایت یا تشویق یک برند یا تنبیه آن، استفاده نمایید و از قدرت تأثیرگذاری و تغییر لذت ببرید. علاوه براین، حالا این شکایات، نظرات و تجربیات با استفاده از موتورهای تحلیلی هوشمند و قدرتمند تجزیه و تحلیل خواهد شد و شما می‌توانید قبل از خرید هرگونه کالا و خدماتی به این سایت مراجعه کرده و امتیازات و نظرات مربوط به هر کالا و خدمات و برندی را مطالعه کرده و انتخابی هوشمندانه داشته باشید. در گام بعدی این شکایات و نظرات به صورت دقیق و علمی بر روی هر محصول، خدمت و برندی تجزیه و تحلیل می‌گردد و شاخص‌های مهمی جهت رشد کیفی محصولات و توسعه برند در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گیرد. همچنین پاسخ‌گویی و حل مشکلات مصرف‌کنندگان، منجر به توصیه شهروندان و فروش و درآمد بیشتر شرکت‌ها خواهد شد.» اما در این باره حسین مهراد، بنیان‌گذار پلتفرم فرابازار در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» با اشاره به لزوم حمایت از حقوق مصرف‌کننده و به طور دقیق‌تر حقوق اقتصادی شهروندی، بیان می‌کند: به نظر می‌رسد مهم‌ترین بخش حقوق شهروندی درحال حاضر، بخش اقتصادی است که در فضای فعلی کشور، اصلا به آن پرداخته نشده است. شاهد این ادعا افزایش قیمت‌هاست. همین موضوع هم باعث شد که «فرابازار» یک کار جدی را در این حوزه شروع کند. ایده اولیه این استارتاپ در سال 1399 شکل گرفت و امسال نیز به صورت آزمایشی شروع به کار کرد.
منتقد بازاریم!
فرابازار نقد و اعتراضی است به بازار! او با بیان این جمله ادامه می‌دهد: بازار از مجموعه افرادی تشکیل شده است که نیاز یکدیگر را برطرف، ولی برای هم ارزش افزوده ایجاد می‌کنند. در بازار افراد به دنبال افزایش منفعت شخصی خود هستند و سود در آن به صورت عادلانه تقسیم نمی‌شود. فرابازار اندیشه‌ای اطلاعاتی است که قدرت را به مردم بازمی‌گرداند؛ زیرا مردم یک طرف ماجرا قرار دارند، همانطور که معامله‌گران و تولیدکنندگان و فروشندگان در طرف دیگر. معمولا قدرت فروشنده بیشتر از مردم است. در دنیا نیز روال به همین شکل است و دولت‌ها به خاطر اینکه قدرت مصرف‌کننده و مردم در این معاملات کمتر است، قوانین حمایتی وضع می‌کنند تا اینگونه حقوق مصرف‌کننده را مورد پشتیبانی خود قرار دهند. اینگونه که مهراد می‌افزاید: اگر مطالبه‌گری در حوزه حقوق بشر و حقوق شهروندی از حوزه اقتصادی شروع نشود، افراد امکانی برای تحقق حقوق اجتماعی و سیاسی نخواهند داشت. مصرف‌کننده اگرچه در حوزه‌های مختلف اقتصادی ضعیف است، اما به هرحال هم پول دارد و هم قدرت انتخاب و همین قدرت هم باعث می‌شود که او بتواند مطالبه‌گری کند. ولی باید در این زمینه فرهنگ‌سازی انجام شود.
به گفته او، بزرگ‌ترین سازکاری که می‌تواند حقوق افراد را احیا کند، شفافیت است؛ این مثال را به صورت بارز می‌توان در مبارزه با فساد دید. برای مقابله با فساد اقتصادی و سیاسی راهکارهایی وجود دارد؛ راهکاری که در ایران اجرا می‌شود، این است که دسته‌های نظارتی و امنیتی تشکیل می‌شود و به رصد امور می‌پردازند. دستگاه قضا نیز به بررسی آن می‌پردازند و پیگیری آن نیاز به یک بروکراسی بلندمدت دارد. ولی در دنیا و حتی کشورهای خیلی کوچک و توسعه‌نیافته مثل گرجستان با شفافیت توانسته‌اند، جلوی مبارزه با فساد را انجام دهند؛ به این نحو که قبل از اینکه فسادی شکل بگیرد، با ایجاد شفافیت مانع آن می‌شوند. بنابراین در زمینه حقوق مصرف‌کننده و ایجاد حقوق اقتصادی شهروندی باید شفافیت ایجاد شود تا اینگونه پاسخ‌گویی و احساس مسئولیت نیز اتفاق افتد.
با ایجاد شفافیت، برندسازی اتفاق می‌افتد
بنیان‌گذار پلتفرم فرابازار ادامه می‌دهد: با ایجاد شفافیت، برندسازی اتفاق می‌افتد، چون مصرف‌کننده می‌تواند با شکایتی که نسبت به برند انجام می‌دهد، شرکت را ملزم به پاسخ‌گویی کنند. همچنین این شرکت‌ها برای مصرف‌کننده و شهروندهای دیگر با امکان تبادل نظر و انتقال تجربیات حق انتخاب به وجود می‌آورند. درواقع شفافیت یک عامل بازدارنده است و باعث حفظ حقوق شهروندان می‌شود. شاید افراد بتوانند شکایت خود را در سازمان‌هایی مثل تعزیرات و… نیز ثبت کنند، اما چون کسی از آن‌ها مطلع نمی‌شود، چندان کمکی به حل حقوق شهروندی هم این موضوع نخواهد کرد و الزامی برای پاسخ‌گویی به وجود نخواهد آمد. بنابراین فقط شفافیت است که به حل مشکل و حقوق شهروندی کمک می‌کند.
مهراد با بیان اینکه مشابه فرابازار تاکنون در ایران وجود نداشته، می‌گوید: ولی در کشورهای خارجی چنین پلتفرم‌هایی فعالیت کرده‌اند. خیلی از کشورهای دنیا مشابه آن را در حوزه نظر و تجربه یا ثبت شکایت به کار برده‌اند. حتی خود گوگل هم برای کسب‌وکارهای محلی کوچک، قسمتی را ایجاد کرده که در حوزه نظر است. این تجربه تاکنون خیلی موفق بوده است؛ به ویژه در ترکیه که به لحاظ جمعیتی و ساختار فرهنگی و اقتصادی از جهات زیادی شبیه به ایران است.
در ترکیه حقوق مصرف‌کننده باعث می‌شود شهروندان از لحاظ اقتصادی قدرتمند شوند، زیرا شهروند مطالبه‌گری می‌کند و محصولی با کیفیت بالا می‌خرد که مدت طولانی برایش قابل استفاده باشد. در نقطه مقابل نیز فضایی ایجاد شده که شرکت‌ها دارند به سمت مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی حرکت می‌کنند و به برندهای ملی و بین المللی هم تبدیل می‌شوند.
بنیان‌گذار پلتفرم فرابازار در ادامه با اشاره به فلسفه شکل‌گیری این پلتفرم می‌گوید: توسعه دارای سه ساحت سیاسی و فرهنگی و اقتصادی است که هم می‌تواند از بالا به پایین اتفاق بیفتد و هم از پایین به بالا. حال این سؤال ایجاد می‌شود که معمای توسعه ایران چگونه حل می‌شود؟ به نظر می‌رسد توسعه سیاسی از بالا و پایین فضای محدودی دارد. توسعه فرهنگی هم نیازمند زمان است و توسعه اقتصادی نیزخیلی محقق نمی‌شود.بنابراین تنها امکان تحقق توسعه اقتصادی از پایین به بالا وجود دارد که توسط شرکت‌ها می‌تواند رخ دهد. به همین دلیل نیز فرابازار به این حوزه ورود کرده است. در دنیا برندها شکل می‌گیرند و به قدرت‌های اقتصادی تبدیل می‌شوند. در کشور ما برند وجود ندارد، چون کلمه برند از دو مسئله اصلی شفافیت و تعهد شکل می‌گیرد. درواقع به دلیل اینکه پارادایم مشتری‌گرایی هنوز شکل نگرفته و مصرف‌کننده‌ها و مشتری‌ها هنوز قدرت چانه‌زنی ندارند، فرابازار شکل گرفته است. مشکل اصلی جامعه چالش اقتصادی است.
