تعداد حرکت‌های روده‌ای مورد نیاز برای بهره‌مندی از سلامتی کامل در افراد مختلف متفاوت است. بیشتر افراد دارای روزی یک حرکت روده‌ای هستند، برخی دیگر دارای دو حرکت روده‌ای در روز هستند و افرادی نیز وجود دارند که هر یک روز در میان دارای یک حرکت روده‌ای هستند. با این حال، برای رسیدن به آرامش و سلامتی، حداقل یک حرکت روده‌ای مشخص در روز ضروری است و طبیعی محسوب می‌شود.
علائم بروز یبوست
شایع‌ترین علائم بروز یبوست نادر بودن، نامنظم بودن یا سختی در فرایندهای دفعی بدن به دلیل وجود مواد سخت مدفوعی است. در میان علائم دیگر بروز یبوست می‌توان به باردار بودن زبان، ایجاد بوی بد در دهان، از دست دادن اشتها، سردرد، سرگیجه، تشکیل حلقه‌های سیاه رنگی زیر چشم‌ها، افسردگی، تهوع، ایجاد جوش‌هایی بر روی صورت، وجود زخم در دهان، احساس سیر بودن دائمی در شکم، واریس وریدها، درد در ناحیۀ کمر، اسیدی شدن معده، ترش کردن و بی‌خوابی اشاره کرد.
دلایل بروز یبوست
مهمترین دلایل بروز یبوست مزمن، تغذیه غلط و نوع زندگی نادرست است. تمام غذاهای طبیعی دارای درصد مناسبی از مواد سلولزی هستند که به حفظ تعادل طبیعی غذاها و همچنین کمک به حرکت روده‌ای(عمل ریتمیک طبیعی که بوسیلۀ آن غذا از دستگاه گوارش عبور می‌کند) کمک می‌کند. متاسفانه بیشتر غذاهایی که امروزه می‌خوریم، عاری از مواد طبیعی یا سلولزی است و این منجر به یبوست مزمن می‌شود. مصرف غذاهای مغذی و تصفیه شده‌ای که فاقد ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند، مصرف ناکافی آب، مصرف گوشت در مقادیر زیاد، استفاده بیش از حد از چای یا قهوه غلیظ، جویدن ناکافی غذا، پرخوری و ترکیبات نادرست غذایی، عادت‌های غیرطبیعی خوردن و نوشیدن همه می‌توانند منجر به عملکرد ضعیف روده‌ها شود. دلایل دیگر بروز یبوست شامل عادت‌های نادرست و غلط تخلیه شکم یا اجابت مزاج، استفاده مداوم از ملین‌ها، ضعف ماهیچه‌های شکم به دلیل فقر حرکتی، فقدان فعالیت جسمی، استرس و فشار روحی و روانی است. بیماری‌هایی همچون تومور، کند شدن عملکرد کبد، کولیت، اسپاسم روده‌ها، اسیدی شدن بیش از حد روده، بیماری‌های مقعد و روده بزرگ، وجود دندان‌های خراب، بیماری‌های رحم، دیابت، استفاده از داروهای مشخصی برای درمان‌های بیماری‌های دیگر، شرایط غیرطبیعی بخش تحتانی ستون فقرات و بزرگ شدن غده پروستات می‌تواند همچنین منجر به بروز یبوست مزمن شود.
راهکارهای درمانی
مهمترین عامل در درمان یبوست، بهره‌مندی از یک رژیم غذایی ساده و طبیعی است. این رژیم غذایی باید از غذاهای تصفیه نشده‌ای همچون غلات سبوس‌دار، سبوس‌ها، عسل، ملاس، عدس، سبزیجات برگ‌دار سبز به ویژه اسفناج، لوبیا سبز، گوجه فرنگی، کاهو، پیاز، کلم، گل کلم، جوانه‌ها، کرفس، شلغم، کدو، لوبیاها، چغندر، مارچوبه، هویج، میوه‌های تازه‌ای همچون گلابی، انگور، انجیر، میوه پاپایا، انبه، گریپ فروت، انگور فرنگی و پرتغال باشد.
همچنین میوه‌های خشکی همچون انجیر، کشمش، زردآلو و خرما و محصولات شیر به شکل کره، روغن حیوانی و خامه در مداوای یبوست موثر است. البته رژیم غذایی به تنهایی کافی نیست. غذای مصرفی باید به درستی جویده شود، یعنی هر لقمه را باید حداقل 15 بار جوید. بیمار مبتلا به یبوست باید از عجله در خوردن غذا و همچنین خوردن نامنظم غذا پرهیز کند. او همچنین باید از مصرف قند و غذاهای قندی به شدت اجتناب کند، زیرا قند بدن را از ویتامین B که بدون آن روده‌ها نمی‌توانند به درستی و به شکل طبیعی عمل کنند، خالی می‌کند.
اما غذاهایی که یبوست‌زا هستند، شامل تمامی محصولات درست شده از آرد سفید، برنج، نان، حبوبات، کیک‌ها، کلوچه‌ها، بیسکویت‌ها، پنیر، غذاهای گوشتی، غذاهای دارای مواد محافظتی، قند سفید و تخم‌مرغ سفت است. نوشیدن مداوم آب نه فقط برای رفع یبوست بلکه برای تمیز کردن بدن، رقیق کردن خون و دفع سموم از بدن مفید است. به طور طبیعی 6 تا 8 لیوان آب را باید روزانه نوشید. مصرف این مقدار آب برای هضم و حل مواد غذایی ضروری است تا بدن بتواند آن‌ها را جذب کرده و مورد استفاده قرار دهد.
با این حال، آب را نباید به هنگام مصرف غذاها نوشید. زیرا این کار شیره معده را که برای هضم صحیح لازم است، رقیق می‌کند. آب را باید یا نیم ساعت قبل یا یک ساعت بعد از هر وعده غذایی نوشید. اغلب مصرف تمام میوه‌ها به جز موز در درمان یبوست مفید است. با این حال، میوه‌های مشخصی دارای اثرات بهتری برای رفع این بیماری هستند.
میوه بائل بهترین میوه ضد یبوست محسوب می‌شود، این میوه روده‌ها را تمیز کرده و آن را تقویت می‌کند. استفاده مداوم از این میوه برای 2 یا 3 ماه حتی مواد مدفوع جمع شده قدیمی را نیز از بدن دفع می‌کند. اگرچه میوه بائل اغلب برای رفع اسهال مورد استفاده قرار می‌گیرد اما این میوه دارای خواص ضد یبوستی نیز است. بهتر است که این میوه را قبل از شام مصرف کرد، در حدود 60 گرم از این میوه برای مصرف یک فرد بالغ کافی است.
گلابی میوه موثر دیگری در درمان یبوست است. بیمارانی که از یبوست مزمن رنج می‌برند، بهتر است که از یک رژیم غذایی اختصاصاً گلابی یا آب آن را برای چند روز استفاده کنند. اما در موارد عادی، مصرف یک گلابی متوسط بعد از شام یا به همراه صبحانه اثرات مفیدی بر روی رفع یبوست خواهد گذاشت. همین تاثیر در مورد میوه گویاو نیز صدق می‌کند. میوه گویاو هنگامی که با دانه‌ها مصرف می‌شود، مواد سلولزی را به رژیم غذایی می‌دهد و به تخلیه طبیعی روده‌ها کمک می‌کند. اخیراً ثابت شده است که انگور در رفع یبوست کاملاً مفید است. ترکیب خواص سلولزی، قند و اسید ارگانیک در انگور این میوه را تبدیل به یک میوه ضد یبوست کرده است. زمینه تاثیر این میوه فقط به تمیز کردن روده‌ها محدود نمی‌شود. انگور همچنین معده و روده‌ها را تقویت کرده و یبوست مزمن را از بین می‌برد.
بیمار مبتلا به یبوست باید حداقل 350 گرم انگور را روزانه مصرف کند تا به نتایج مورد نظر خود دست پیدا کند. اگر انگور تازه در دسترس نیست، کشمشی که در آب خیس شده است را می‌توان استفاده کرد. کشمش را باید در یک لیوان آب نوشیدنی برای 24 تا 48 ساعت خیس کرد. این کار کشمش را به اندازۀ طبیعی انگور بزرگ خواهد کرد. کشمش‌ها را باید اوایل صبح مصرف کرد. آبی که این کشمش‌ها در آن خیس شده است را باید به همراه کشمش مصرف کرد. نوشیدن آب گرم با کمی آب لیموترش و نیم قاشق چایخوری نمک درمان موثر دیگری در رفع یبوست است. نوشیدن آبی که به مدت یک شب در یک ظرف مسی باقی مانده است، در اوایل صبح نیز باعث نتایج درمانی مناسبی در رفع یبوست می‌شود. همچنین مصرف بزرک در درمان یبوست مفید است. یک قاشق چایخوری بزرک که با آب قبل از هر وعده غذایی مصرف می‌شود، باعث اثرات درمانی مناسبی در رفع یبوست می‌شود.
در تمام موارد عادی یبوست، یک رژیم غذایی اختصاصاً میوه برای حدوداً 7 روز بهترین راه برای شروع درمان است. برای موارد حاد و بسیار مزمن، توصیه می‌شود تا برای 4 یا 5 روز از یک روزه کوتاه مدت استفاده کرد. این کار مواد زائد را از بدن حذف کرده و جریان خون را تصفیه می‌کند. بیماران ضعیف می‌توانند از آب پرتغال در طول دوره روزه گرفتن استفاده کنند. بعد از استفاده از روزه تماماً میوه، بیمار باید به تدریج از یک رژیم غذایی متعادل که از غذاهای خام، میوه‌های رسیده و غلات سبوس‌دار تشکیل شده است، استفاده کند. در برخی موارد، استفاده از روزه‌های کوتاه مدت دیگر با استفاده از میوه‌ها می‌تواند در فواصل دو ماهه یا بیشتر بسته به پیشرفت حاصله در درمان یبوست مفید باشد. روده‌ها را باید روزانه با استفاده از تنقیه با آب گرم برای چند روز در شروع درمان شستشو داد.
استفاده از حمام مالش با آب سرد در اوایل صبح می‌تواند به درمان یبوست کمک کند. حمام لگن با آب سرد و گرم به شکل متناوب قبل از رفتن به خواب همچنین در درمان یبوست مفید است. تمرینات شکمی و ماساژ لرزشی مکانیکی یا دستی دارای اثر تحریک و احیاءکنندگی در بسیاری از موارد یبوست است. تقویت کردن ماهیچه‌ها همچنین به درمان یبوست کمک می‌کند. استفاده از هوای آزاد، انجام ورزش‌های بیرون از خانه، پیاده‌روی و شنا کردن نقش مهمی در تقویت و فعال کردن ماهیچه‌ها و در نتیجه پیشگیری از یبوست ایفا می‌کند. آساناهای یوگایی مشخصی نیز می‌تواند باعث رفع یبوست شود، زیرا این تمرینات ماهیچه‌های شکم و لگن را تقویت کرده و عمل دودی روده‌ها را تحریک می‌کند. این آسانا‌ها عبارت‌اند از: بوجانگاسانا، سالابهاسانا، یوگامودرا، دانوراسانا، هالاسانا و پاسچیموتاناسانا. انجام پرانایاماهایی همچون آنولوما- ویلوما و باستریکا و کریای یوگایی همچون جالانتی نیز در درمان یبوست موثر است.
