حال که دومین ماه پاییز آغاز شده، انتظارها و شاید حسرت‌ها برای تجربه پاییزی پربارش بیش از گذشته احساس می‌شود و شهروندان که از تغییرات بنیادی برای رفع معضل آلودگی ناامید شده‌اند، چشم به آسمان دوخته‌اند.

تعطیلی برای کرونا یا آلودگی هوا؟

شهروندی که در میدان احمدآباد با ما هم صحبت می‌شود، ضمن ابراز نگرانی از هم‌سوشدن موج آلودگی هوا و شیوع بیماری کرونا اظهار می‌کند: شدت آلودگی هوا در اصفهان به قدری است که به راحتی می‌توان با چشم و تنفس متوجه آن شد و این یعنی خطر بزرگی که در کمین سلامت همه ماست. احسان نجفی با اشاره به اینکه اعلام میزان آلودگی هوا و وضعیت هشدار، کمکی به مردم نمی‌کند، اضافه می‌کند: من کاسب هستم و در همین محدوده پر آلودگی هرروز در مغازه حضور دارم و نمی‌توانم مدتی به بهانه کرونا و مدتی هم به خاطر آلودگی هوا کسب‌وکارم را تعطیل کنم؛ حتی اگر به قیمت بیماری، سوزش چشم و حساسیت تنفسی تمام شود.
او با تأکید بر این که حل این مشکل نیاز به مدیریت کلان دارد، می‌افزاید: تا زمانی که صنایع بغل گوش ما فعالیت می‌کنند، خودروهای تک‌سرنشین در شهر جولان می‌دهند و وسایل نقلیه فرسوده به راحتی انواع آلودگی را روانه محیط‌زیست می‌کنند، نمی‌توان برای آینده آلودگی هوا ذره‌ای خوش‌بین بود.

خداحافظی هوای پاک با کلان‌شهر اصفهان

آن گونه که رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اعلام کرده است، کلان‌شهر اصفهان از ابتدای امسال بدون برخورداری از حتی یک روز هوای پاک، ۱۴۴ روز قابل قبول و ۷۳ روز ناسالم را تجربه کرده که در مقایسه با سال قبل روزهای ناسالم افزایشی 74درصدی داشته است. به گفته بابک صادقیان، شش ماهه ابتدایی امسال به علت شرایط کم‌بارشی که از مهر سال گذشته تا مهر امسال در یک سال زراعی حاکم بود، ۴۰درصد کاهش بارندگی داشتیم و این درحالی بود که بارندگی‌های پاییز، زمستان و بهار گذشته نیز تبدیل به روان‌آب نشد که این خود در شرایط فعلی نقش دارد.

هوای اصفهان در محاصره عوامل متعدد آلاینده

از سوی دیگر به اعتقاد مدیرکل بحران استان، آلودگی هوای این کلان‌شهر متأثر از دو دسته عوامل اقلیمی و انسان‌ساز است که در این راستا جلسات متعددی برگزار و چهارعامل اساسی ردیابی شده که نتیجه آن شناسایی هشت شهرستان به عنوان منبع آلودگی‌های مربوط به گرد و غبار، منابع ثابت، منابع متحرک و نیروگاه‌ها بوده که مقرر شده مطابق قانون هوای پاک در مورد آن‌ها تصمیم‌گیری شود.با این حال شواهد امر نشان می‌دهد حتی به شرط مدیریت کلیه عوامل مولد آلودگی، حل بحران فعلی به سرعت محقق نخواهد شد و حتی رفع آن در دراز مدت هم نیازمند عزمی راسخ است.

مدیریت تقاضای سفر؛ راهکار مؤثر و قابل دسترس

مسعود برهانی، دکترای مرتع‌داری و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان با اشاره به پژوهش‌های گسترده‌ای که در زمینه آلودگی هوا و عوامل ثابت و متغیر آن صورت گرفته، می‌گوید: از سال 90 به بعد در جمعیت پیام سبز به صورت مستمر پیگیر پژوهش‌ها، تحقیق‌ها و همایش‌های گوناگون برای طرح مسئله آلودگی هوا بوده‌ایم که تبع این اقدامات نقش صنایعی از جمله کارخانه سیمان و نیروگاه‌های غرب اصفهان در شرایط امروز اثبات شده است. این عضو انجمن پیام سبز ادامه می‌دهد: طی سال‌های اخیر همچنین مکاتباتی با استاندار، دادستان و مدیرکل محیط زیست جهت مداخله در بحث آلودگی هوا داشته‌ایم که منجر به پلمب مشعل‌های مازوت‌سوز نیروگاه‌ها شده که خود سهم بسزایی در کاهش آلودگی داشته است؛ اما به‌هرحال با افزایش مصرف گاز و کاهش منبع گاز طبیعی، ممکن است دوباره شاهد استفاده از مازوت باشیم. او با اشاره به این که جابه‌جایی و حذف منابع ثابت آلاینده موضوعی زمان‌بر و خارج از اراده ماست، می‌افزاید: اقدام قابل دسترس و مؤثری که می‌تواند در زمینه آلودگی هوا مؤثر باشد، مدیریت تقاضای سفر است که تا حد زیادی از تولید آلودگی خواهد کاست.

طرح ترافیک کافی نیست

این کارشناس با اشاره به این‌که با وجود بهبود کیفیت سوخت، هنوز سفرهای غیرضروری پابرجاست، می‌افزاید: در مسئله ترافیک نباید خودمان را محدود به طرح ترافیک و زوج و فرد کنیم؛ چون تجربه اصفهان و سایر شهرها نشان داده این اقدام تأثیر چندانی ندارد. کما اینکه ما اکنون در رتبه اول آلودگی هوا در کشور قرار گرفته‌ایم که با توجه به شرایط ویژه از جمله خشکی زاینده‌رود و عدم کشاورزی در اطراف که خود مسبب ریزگردها خواهد بود، امسال انتظار شرایط نامطلوب‌تری می‌رود که در ماه‌های اخیر نیز این موضوع به خوبی احساس شده است.
او با اشاره به این که سونامی سرطان هشداری جدی برای مدیریت بحران آلودگی هوا و لزوم احیای زاینده‌رود در اصفهان است، اضافه می‌کند: باید دید متولیان امر در زمینه سلامت مردم تا چه میزان ورود پیدا کردند؛ خصوصا این‌که با افزایش آلودگی هوا، علاوه بر مسئله سرطان و سایر بیماری‌های مستقیم، با موضوعاتی چون کاهش کارایی شهروندان نیز مواجه هستیم که این خود در سیر زمان سبب کاهش بازدهی اقتصادی نیز خواهد شد.
برهانی با بیان این‌که مسئله آلودگی هوا تنها در پاییز و زمستان رسانه‌ای می‌شود، بیان می‌کند: علی‌رغم همه وعده‌ها در زمینه آلودگی هوا شاهد آن هستیم به عنوان مثال در حوزه صنایع نه‌تنها جابه‌جایی صورت نگرفته، بلکه توسعه هم داشته‌ایم که این خود منجر به مصرف سوخت بیشتر، آزادسازی آلاینده‌های بیشتر است که همواره در مورد انتقاد و هشدار سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان زیست‌محیطی قرار گرفته است.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش منابع طبیعی استان با اشاره به اینکه در مورد صنایع بحث‌های زیادی صورت گرفته و تصمیم‌گیری در مورد آن منوط به نظرات مراجع ملی است، بیان کرد: با این حال مدیریت ترافیک، کاهش تقاضای سفر از هسته مرکزی و تاریخی شهر، جابه‌جایی اماکن پرتقاضا مانند مطب‌ها، بیمارستان‌ها و پاساژها با استفاده از تخصص افراد صاحب‌نظر می‌تواند مؤثر باشد.
به نظر می‌رسد رفع بحران آلودگی هوا حالا دیگر به یک آرزو تبدیل شده است؛ چرا که به گفته کارشناسان و مسئولان عوامل آن از جمله جابه‌جایی صنایع، اصلاح ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی و ذرات معلق یا بسته به نظرات مسئولان ملی هستند یا در گرو تغییرات اقلیمی. تا جایی که برخی از شهروندان به کنایه می‌گویند حالا که آلودگی هوا قصد رفتن ندارد، ما بار سفر ببندیم. امروز اقدام در دسترس و قابل انتظار تنها در تغییر سبک زندگی شهروندان، کاهش سفرهای غیرضروری، حذف وسایل موتوری دودزا و استفاده از حمل‌و‌نقل عمومی خلاصه می‌شود که باید دید در همین محدوده نیز می‌توان به تغییرات مؤثر امیدوار بود یا خیر!