داستان دنباله‌دار مطبوعات
بحران کاغذ، موضوع جدیدی نیست؛ در سال‌های گذشته نیز مطبوعات با آن مواجه شدند و همین موضوع و گرانی آن باعث شد برخی از مدیران مسئول قید انتشار نسخه کاغذی را بزنند یا صفحات خود را کاهش دهند. حالا، اما مشکل روزنامه‌ها گرانی کاغذ نیست؛ بلکه مسئله نبود آن است؛ هرچند هرازگاهی انباری از کاغذ رانتی و سهمیه‌ای کشف می‌شود و خبر آن در رسانه‌ها می‌پیچد! گفته می‌شود مصرف سالانه کاغذ روزنامه در کشور حدود ۳۰هزار تن است؛ اما کارخانه چوب و کاغذ مازندران ظرفیت تولید سالانه ۶۰ هزار تن کاغذ روزنامه را دارد و می‌تواند نیاز خاورمیانه را تأمین کند؛ اما باوجوداین، چرا کاغذ نیست و حالا به کالایی نایاب تبدیل شده است؟ احمد شریفان، رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوا، در گفت‌وگو با «ایسنا» این پرسش را این‌گونه پاسخ می‌دهد: «کشوری که بزرگ‌ترین کارخانه و صنعت کاغذسازی خاورمیانه در بخش کاغذ روزنامه را دارد، به حاشیه رفته و چوب و کاغذ مازندران به دست افراد نااهل ازجمله بانک ملی، کانون بازنشستگان و تأمین اجتماعی افتاده است. علت تعطیلی این کارخانه مدیریت غلط، لابی‌گری و بهانه‌های واهی است.» او همچنین در رابطه با احتمال حذف ارز ۴۲۰۰تومانی نیز گفته است: «همین الان قیمت کاغذ روزنامه در بازار آزاد به ۳۰هزار تومان رسیده است. اگر ارز دولتی حذف شود، احتمالا قیمت‌ها به ۶۰هزار تومان می‌رسد و روزنامه‌ها کلا تعطیل می‌شوند. این در حالی است که سال گذشته در زمان مشابه قیمت کاغذ روزنامه حدود ۱۶هزار تومان بود.» این اظهارات درحالی است که امید نیک‌نژاد، مدیرعامل چوب و کاغذ مازندران، در گفت‌وگو با رسانه‌ها می‌گوید: «از ظرفیت 90هزار تن تولید کارخانه مازندران در 10 ماه اخیر تنها هفت‌هزار تن کاغذ چاپ و تحریر و کاغذ روزنامه تولید شده که این نشان‌دهنده نیاز کشور به واردات است؛ موضوعی که برخی معتقدند در کنار نوسان‌های ارزی، ازجمله مهم‌ترین دلایل نبود کاغذ است.» ایمان شمسایی، مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی، در گفت‌وگو با مهر نیز درباره اتفاق‌هایی که برای چند روزنامه و مشکل انتشار و چاپ آن‌ها به‌خاطر کمبود و گرانی کاغذ پیش آمده بود، بیان می‌کند: «کاغذ روزنامه‌ای که استفاده می‌شود، عمدتا خارجی است و از کشورهای روسیه، هند، آلمان و کره وارد می‌شود و نیاز به ارز دارد؛ ارز ترجیحی هم از پارسال به کاغذ (به‌علت کالای اساسی نبودن) تعلق نگرفت و حذف شد؛ به همین منظور قیمت کاغذ بالا بوده و از سه‌هزار تومان به چیزی حدود ۳۰ هزار تومان رسیده است. این افزایش قیمت موجب بالارفتن هزینه‌های تمام شده روزنامه‌ها شده و برای خیلی از آن‌ها، انتشار کاغذی صرف نمی‌کند؛ روزنامه‌های متوسط به پایین که کم‌تیراژ هستند و قدرت مانور مالی زیادی ندارند. از دیگرسو، کارخانه چوب کاغذ مازندران هم ظرفیت محدودی دارد که حجم بالای آن برای چاپ کتب درسی در اختیار وزارت آموزش‌وپرورش قرار گرفته است. دادن ارز ترجیحی، ایراد بزرگی دارد؛ اینکه تفاوت قیمت آن با بازار به‌شدت زیاد است؛ به‌گونه‌ای که مثلا کاغذ با ارز ترجیحی کیلویی شش‌هزار تومان برای روزنامه تمام می‌شود و در بازار، کاغذ باطله را کیلویی ۱۷هزار تومان می‌خرند؛ به نحوی که تفاوت چندبرابری آن نسبت به بازار موجب اخلال در بازار می‌شود؛ مگر قیمت روزنامه‌ها بالاتر برود که مردم قادر به پرداخت آن نیستند.»
اومی‌گوید: «راهکارهایی سنجیده شده است: یکی، افزایش خطوط تولید است. همان‌طور که وزیر گفتند، این مورد، چون مواد اولیه آن از خارج وارد می‌شود، با همان مشکل دونرخی ارز و تحریم مواجه است و کمی ایجاد مشکل خواهد کرد. هرچند قیمت تمام‌شده تولید داخلی نسبت به واردات آن کمتر و به‌صرفه‌تر است، اما مشکل به‌طور کامل رفع نمی‌شود. اکنون مسئله خاصی وجود ندارد؛ مگر همین قیمت ارز و دلار که مانند سایر کالاها وقتی قیمت دلار چندبرابر شد، بالطبع، روی کاغذ هم تأثیر خود را گذاشت. اما در پی آن هستیم که با تقویت تولید داخلی و رفع موانع قیمتی واردات، تا آنجا که ممکن است قیمت و حجم واردات و تعادل آن با تولید را بهبود بخشیم.»
حل مشکل کاغذ به زودی
احمد شیرازیان، مدیر چاپخانه روزنامه ایران و همچنین مدیر چاپخانه دانشگاه آزاد تهران، در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» اما معضل کاغذ را موقتی می‌داند و معتقد است که این مشکل به‌زودی حل خواهد شد: «با تصمیم وزارت ارشاد محموله کاغذ به کشور وارد شده و کاغذ روزنامه در حال توزیع بین آن دسته از مطبوعاتی است که منتشر می‌شوند؛ همچنین پیش‌بینی می‌شود با رسیدن محموله دیگر کاغذ در اواسط بهمن‌ماه بحران کاغذ به‌طور جدی حل شود و مطبوعات با مشکلاتی که در ماه‌های اخیر با آن مواجه بودند، روبه‌رو نشوند.»
به گفته شیرازیان، همچنین برخی از انبارهایی که اقدام به احتکار کاغذ کرده‌اند، شناسایی شده‌اند و زمانی که کاغذ آن‌ها نیز به چرخه مطبوعات وارد شود، مشکل به‌طور کامل حل می‌شود.
