این نشست تخصصی مجازی چهارشنبه ۲۹ امرداد ساعت ۱۸ تا 20:30 با حمایت اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان برگزار شد و کارشناسان در چهار محور مختلف به بیان دیدگاه‌هایشان پرداختند. سخنرانان در صحبت‌هایشان از یک‌سو، بر ماهیت رویدادها در گردشگری و آنالیز بازار گردشگری ایران در عصر کرونا پرداختند و از سوی دیگر، درباره تکنیک‌های بازاریابی محتوا در فضای مجازی و خواسته‌های گردشگران از مقصد در عصر کرونا صحبت کردند.
کرباسی‌زاده: کرونا می‌تواند برای گردشگری ایران، فرصت باشد
نخستین سخنران این وبینار دکتر علی کرباسی‌زاده، مشاور عالی اتاق بازرگانی اصفهان و رئیس شورای عالی توسعه پایدار بود. سخنرانی او حول این پرسش بود که آیا باید کرونا را فرصت ارزیابی کرد یا تهدید؟ به گفته او، مطابق آمار، زیانی که کرونا بر این صنعت وارد کرده ۵۰۰ میلیارد دلار بوده است. او سپس به ارائه آماری از رشد جهانی گردشگری در دو دهه گذشته و اثرات بحران‌های بین‌المللی بر این صنعت پرداخت. در دو دهه گذشته چهار شوک باعث رشد منفی گردشگری در جهان شده‌اند. نخستین آن‌ها حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در سال ۲۰۰۱ بود که رشد این صنعت را به منفی ۲ درصد رساند. دومی در سال ۲۰۰۳ با شیوع بیماری سارس به وجود آمد که در پی آن رشد گردشگری به ۱/۴ درصد رسید. سومی در سال ۲۰۰۹ و در پی بحران جهانی اقتصاد رقم خورد و سرانجام در سال ۲۰۲۰ بیماری کرونا سبب بیشترین کاهش گردشگری در دو دهه اخیر شده است. پیش‌بینی‌ها در بهار گذشته حاکی از افت ۲۰ تا ۳۰ درصدی در این صنعت بوده که مطابق پیش‌بینی مکنزی در بدبینانه‌ترین حالت تا ۶۰ درصد افت اقتصادی را هم شاهد خواهیم بود و درمجموع، افول بی‌سابقه‌ای را در این صنعت موجب شده است. در کشور ما، کرونا حداقل باعث ۲۱۰ میلیون دلار آسیب شده است. البته مقایسه این رقم از زیان در کشور ما با ۵۰۰ میلیارد دلاری که جامعه جهانی از این ویروس متضرر شده، نشان از ضعف اقتصاد گردشگری ما دارد. در کشور ما مطابق با ارزیابی میراث فرهنگی در بخش آژانس‌های مسافرتی و خدمات گردشگری ۲۰۳ هزار میلیارد تومان و در بخش تأسیسات گردشگری ۸۰۰ میلیارد تومان و در بخش راهنمای تور ۱۲۶ میلیارد تومان خسارت وارد آمده است. عملا ما با ۴۰ تا ۸۰ درصد زیان در بخش گردشگری روبه‌رو بوده‌ایم که در مقایسه با بقیه بخش‌های اقتصادی می‌بینیم که بیشترین زیان به بخش گردشگری وارد آمده است.
به روایت او، با وجود همه چالش‌های پیش روی صنعت گردشگری ایران، کرونا می‌تواند برای گردشگری ایران فرصت باشد تا بر گردشگری مجازی تمرکز کنیم. برپایه آمار سال ۲۰۱۹، از بین ۱/۴ میلیارد گردشگر در جهان، بیش از 500 میلیون نفر این افراد، یعنی ۳۷ درصد آن‌ها گردشگر فرهنگی-تاریخی هستند؛ یعنی بیش از نیم میلیارد گردشگر در جهان هستند که می‌توانند علاقه‌مند به بازدید از آثار تاریخی و فرهنگی ایران و شهرهای بزرگ و شناخته‌شده‌ای مثل شیراز و اصفهان و … باشند. ظرفیت خالی آژانس‌ها و راهنمایان تور خارجی خود فرصت بزرگی برای بازاریابی است. راهنمایان متخصص تور ظرفیت‌هایی هستند که با برنامه‌ریزی می‌توان از ظرفیت آنان برای توسعه‌ی گردشگری مجازی بهره برد. با توجه به کاهش درآمد و افزایش چهاربرابری قیمت ارز، سفرهای خارج کشور هموطنانمان کاهش یافته و این سبب افزایش میل به ایران‌گردی می‌شود.
او افزود: «فعلا بر روی گردشگر خارجی زیاد نمی‌توان حساب کرد، ولی برنامه‌ریزی بر گردشگری داخلی می‌تواند شانس موفقیت داشته باشد. برنامه‌ریزی گردشگری پایدار در راستای متدهای جدید و سبک جدید گردشگری عصر کرونا نیاز به کار دارد. برنامه‌ریزی مسیر گردشگری روستایی و شهرهای کوچک هم‌زمان با شهرهای بزرگ و مرکزی برای توسعه‌ی پایدار و جلوگیری از مهاجرت ضرورت دارد.» همچنین به گفته او، طراحی محصولات جدید و خلاقانه گردشگری، طراحی رویدادهای خلاقانه، تولید محتوای باکیفیت و متنوع، تدوین و تولید محصولات تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی استاندارد از دیگر الزامات در این راستاست. توسعه روابط عمومی و بازاریابی حرفه‌ای برای ایجاد جاذبه در این خصوص بسیار ضرورت دارد ومی‌تواند علاقه و انگیزش مخاطبان هدف را فراهم آورد. همچنین لازم است تا هماهنگی و تعامل حداکثری و همه‌جانبه ذی‌نفعان و فعالان حوزه گردشگری اتفاق بیفتد.
او در ادامه در خصوص گردشگری داخلی گفت: «تدوین پروتکل‌های بهداشتی جهت جلب اعتماد گردشگر ضروری است. عملا مطابق پیش‌بینی‌های سازمان جهانی گردشگری، مسیرهای انبوه گردشگری مثل کیش و مشهد که رسیدن به آن‌ها با وسایل همگانی مانند اتوبوس و هواپیما انجام می‌شود، با رکود گردشگری روبه‌رو شده‌اند و گردشگران بیشتر به سفر به مناطقی که مکان‌های اختصاصی است و رسیدن به آنجا با وسایل شخصی میسر است، مانند شمال کشور، متمایل‌اند. در این راستا ما هم باید پیش‌بینی‌های لازم را کرده و پکیج‌های گردشگری ایمن را در گام اول برای هموطنانمان فراهم کنیم. برای توسعه تقاضا و با توجه به قدرت اقتصادی مردم، باید طراحی‌های اقتصادی و کم‌هزینه داشته باشیم.»
طراحی پکیج‌های کامل‌تر از گردشگری خلاقانه روستایی و بوم‌گردی جهت جذابیت بیشتر در شرایط سَبک سفر عصر کرونا (گردشگری غیرمتمرکز و غیرانبوه) و معرفی و اطلاع‌رسانی و تبلیغات و بازاریابی حرفه‌ای جهت توسعه‌ی تقاضای گردشگری ایمن از دیگر توصیه‌های این سخنران بود. او در توضیح افزود: «تعامل و هماهنگی همه‌جانبه و موفقیت در این بخش سبب تاب‌آوری این حوزه برای ادامه بقا و آمادگی برای جذب و پذیرش گردشگران خارجی در شرایط پساکرونا خواهد شد.»
در حوزه گردشگری خارجی، طراحی محصولات گردشگری مجازی از جاذبه‌های ویژه، مخصوص و منحصر به فرد مقاصد هدف در کشور، طراحی محصولات و پرزنت و وُرکشاپ‌های صنایع دستی منحصر به فرد کشور، ورکشاپ‌‌های آموزشی و روش پخت غذاهای سنتی، طراحی داستان‌های ناشنیده تاریخی به سبک‌های جدید و جذاب، تدوین و تولید محصولات تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی مطابق با استانداردهای رسانه‌ای بین‌المللی، توسعه روابط عمومی، تبلیغات و بازاریابی حرفه‌ای در بستر رسانه‌های گردشگری بین‌المللی با توجه به رکود آن‌ها و آفرهای ویژه‌ای که در شرایط کرونایی دارند، استفاده از ظرفیت راهنمایان و ارتباطات ایشان با جامعه راهنمایان تور بین‌المللی برای جذب گردشگری مجازی و پیش‌بینی انتفاع آن‌ها از این فرایند از دیگر راهکارهایی بودند که مشاور عالی اتاق بازرگانی اصفهان پیشنهاد کرد.
سلطانی: گردشگری هیچ‌وقت نمی‌میرد!
دومین سخنران
دکتر رضا سلطانی، متخصص حوزه بازاریابی مقصد و سردبیر مجله گردشگری سفر، از کشور ویتنام در این وبینار حضور داشت. او به تاریخ گردشگری و خلل‌هایی که براثر اتفاقات مختلف بر این صنعت حادث شده است اشاره کرد و نتیجه گرفت که همه این بلایا سبب توقف این صنعت نشده است. او به وقوع جنگ جهانی دوم و توقف موقت گردشگری بین دو ملت آلمان و فرانسه و سپس آغاز دوباره‌اش پس از جنگ و نقشی که این صنعت در صلح جهانی داشته، پرداخت. از اتفاقاتی که در تاریخ معاصر سبب رکود گردشگری شده، به بحران اقتصادی آمریکا و بحران اقتصادی بازارهای خاور دور (معروف به تایگر کرش) اشاره کرد. او افزود: «در یک دهه گذشته گردشگری رشدی بی‌سابقه یافته است. با توجه به بهبود اقتصادی چین ما با موج عظیمی از گردشگران چینی که بالغ بر 200 میلیون نفر می‌شدند، روبه‌رو شدیم و در آینده هم پیش‌بینی می‌شود که با رشد اقتصادی هند، گردشگران هندی ظرفیت‌های بیشتری را در امر گردشگری ایجاد کنند.»
مدیر روابط بین‌الملل مؤسسه جهانی صلح ازطریق گردشگری افزود: «گردشگری امروزه با رکود روبه‌رو شده، ولی بر طبق نظریه مازلو که می‌گوید انسان پس از تأمین نیازهای اولیه به نیازهای فرعی چون سفر نیاز دارد، گردشگری هیچ‌وقت نخواهد مرد و پس از کرونا بهتر هم خواهد شد و این روندی است که در تاریخ گذشته هم دیده‌ایم. پیش‌بینی می‌شود که تا 10 سال آینده 400 تا 500 میلیون توریست چینی و تعداد بسیار زیادی هندی مشتریان صنعت گردشگری باشند.»
او افزود: «گردشگر خارجی دچار ترس از سفر به ایران شده است. باید مطالعه کرد که کدام گروه ریسک‌پذیری بیشتری برای سفر دارد.» به گفته او، آمدن گروه‌های گردشگر خارجی به مرور باعث زدودن ترس بقیه گردشگران از سفر به ایران خواهد شد. مطالعه آماری نشان می‌دهد که نخستین گروه سنی که در شرایط پساکرونا بیشتر متمایل به سفرند، افراد ۱۸ تا ۳۰ سال هستند. در گذشته بیشتر توریست‌های خارجی که از ایران دیدن می‌کردند افراد مسن بودند. ولی در آینده باید روی گروه سنی فوق تمرکز کرد تا برای باز کردن راه برای دیگر توریست‌ها بتوان از وجود آن‌ها بهره گرفت. مورد بعدی بررسی دسته‌های جنسیتی مایل به سفر بود که نشان می‌داد تفاوت جنسیتی چندانی میان این افراد نیست. اطلاعات آماری نشان می‌دهد که برای رونق مجدد گردشگری خارجی باید به ترتیباتی اندیشید تا تخفیف‌هایی برای به ترتیب خطوط هوایی، هتل‌ها و رستوران‌ها بتوان لحاظ کرد. این موارد برای حدود ۷۰ درصد از گردشگران خارجی برای انتخاب مقصد دارای اهمیت بود.
به باور او، شیوع کرونا اثرات مثبتی هم داشته، از جمله تعریف روی‌آوردن به گردشگری انسان‌دوستانه (Fair Tourism) که این‌روزها رونق گرفته است.
موحد: فراتر از بازاریابی مکان، مکان‌سازی گردشگری است
پس از آن دکتر سحر موحد، مدرس دانشگاه و متخصص مدیریت مقصد گردشگری، درباره موضوع «ماهیت رویدادها در عصر کرونا» طی سخنانی بیان کرد: «بناست از این پس مدیریت رویدادها ذیل کمیته رویدادهای اتاق بازرگانی برنامه‌هایی را ترتیب داده و فرایندی را طراحی کند که رویدادها با یک مدیریت و فرایند در شهر اصفهان اتفاق افتد. این اتفاق ذیل اتاق فکر کمیسیون گردشگری مدیریت خواهد شد.»
به روایت موحد، عصر کرونا سبب تغییراتی در نگرش در حوزه گردشگری شده است. تا قبل از شیوع کرونا توریست‌های فرهنگی بالغ بر نیم میلیارد نفر می‌شدند و این زمینه از گردشگری شاهد رشد سالانه ۱۵ درصدی بود، یعنی ۱۱ درصد بیشتر از رشد سالانه خود گردشگری. جهانی شدن و افزایش رقابت مقاصد سبب بازبینی در استفاده از جاذبه‌ها و خلق جاذبه‌های جدید با تأکید بر تجربه‌محوری و شخصی‌سازی محصولات شده است. این شخصی‌سازی و تجربه‌محوری سبب جلب توجه به میراث ناملموس در کنار میراث ملموس شده است. این توجه بهره‌مندی از تکنولوژی را می‌طلبد.
او افزود: «گردشگران مسن قبلی به مسائل سلامتی سفر بیشتر توجه می‌کنند و نسل جدید متعلق به دو دهه اخیر که به نسل Z هم مشهور هستند، از رسانه‌های اجتماعی بیشتر استفاده می‌کنند و امکانات تکنولوژیک مقاصد برایشان اهمیت بیشتری دارد. طبقه متوسط هم در سفر به خدمات مبتنی به تکنولوژی که خودبه‌خود باعث کاهش قیمت هم می‌شود توجه بیشتری نشان می‌دهند. پاندمی کرونا سبب کاهش گردشگری تا ۸۰ درصد شد. مقاصد مورد نظر گردشگران هم بیشتر متمرکز بر مراکز سرگرمی شده و نه محلی برای استراحت.»
دبیر علمی سمینار افزود: «مطابق پیش‌بینی سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) برای سه‌ماهه پایانی سال ۲۰۲۰ و سال ۲۰۲۱ می‌توانیم برای گردشگری خوشبین باشیم. انتظار می‌رود گردشگری در حوزه داخلی سریع‌تر بهبود یابد. همچنین پیش‌بینی این سازمان برای گردشگری در آفریقا و خاورمیانه خوشبین‌تر است.»
دکتر موحد ادامه داد: «برای خروج یک مقصد از رکود دو عامل می‌تواند اثرگذار باشد؛ یکی ایجاد نمادهای شهری و دیگری رویدادها. برخی از رویدادها می‌توانند یک مقصد را مورد توجه قرار دهند.» به روایت او، بهترین استراتژی اجرایی ایجاد رویدادها جهت خروج از رکود، ایجاد خلاقیت است. بهترین راه برای بهبود یک برند، توجه به بهبود واقعیت آن است. فراتر از بازاریابی مکان، مکان‌سازی است. منظور از این، بهترکردن یک مکان جهت بازدید، تجربه، کار و سرمایه‌گذاری است. این مکان‌سازی باید بر اساس خلاقیت، معنا و منابع شکل بگیرد. منظور از منابع، فرهنگ، میراث ملموس و ناملموس، آداب و رسوم و اعتبار جهانی است. برای نمونه، اعتباری که اصفهان در زمینه صنایع دستی پیدا کرده، یزد در حوزه‌معماری، رشت در حوزه غذا و… هر کدام از این مقاصد باید براساس دی‌ان‌ای (DNA) خودشان فعال شوند. معانی بر اساس اصالت‌ها و جهان‌بینی آن سرزمین شکل می‌گیرند. صنایع خلاقی مانند فیلم، موسیقی، صنایع‌دستی و… با برآیند فرهنگ و تکنولوژی قابل ایجادند. این خلاقیت‌ها به سمت اقتصادی در حرکت‌اند که به اقتصاد تجربه‌محور معروف است و خام‌فروشی و خدمات پا را فراتر گذاشته و به سمت گردشگری خلاق حرکت می‌کنند. تمام چالش‌های پیش رو سبب افزایش رقابت مقصد شده و همچنین نیاز به ایجاد تمایز، مشارکت شهروندان و لزوم توجه به بهره‌مندی از خصوصیات مکان شده است. گردشگری خلاق درک بیشتری از مکان ایجاد کرده و نگاهی کل‌نگر دارد. سپس موحد به تجربه‌های شفیلد و ادینبورگ در بازآفرینی شهری و ایجاد خوشه‌های خلاق اشاره کرد و افزود: «بر اساس این تجارب با توجه به میراث ادبی اصفهان و مشارکت نسل Z می‌توان بسترهای خلاقی برای ترویج میراث ناملموس ما فراهم آورد. ایجاد شبکه‌ای از این خلاقیت‌ها خود می‌تواند در متن تکنولوژی ظرفیت‌های جدیدی را ایجاد کند.»
طباطبایی: روزهای سختی در انتظار فعالان حوزه گردشگری است
سپس نوبت به دکتر امیر ناصرالدین طباطبایی، دانش‌آموخته دکتری گردشگری و رئیس جامعه‌هتل‌داران یزد، رسید. او در ابتدا به گزارش بانک جهانی درمورد آثار کرونا بر اقتصاد جهانی پرداخت. پیش‌بینی این نهاد بر زیان ۱۳ تا ۱۴ درصدی بر اقتصاد جهانی بود ولی بحران کرونا آسیب بسیار بیشتری از این پیش‌بینی بر پیکره اقتصاد جهانی وارد آورد. همچنین با توجه به گزارش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ۵۴ درصد سفرها به نسبت مدت مشابه کاهش یافته و ۸۰ هزار نفر از شاغلان در صنعت گردشگری بیکار شده‌اند. او توضیح داد: «در ایران متأسفانه دسترسی درستی به آمار نیست و آمار از مسیرهای صحیحی تهیه نمی‌شود. متولیان دولتی نیز بیشتر متمایل به آمارسازی برای توجیه عملکرد خود هستند تا تهیه و ارائه آمارهای واقعی.»
طباطبایی با اشاره به سابقه ۲۷ ساله خود در صنعت گردشگری اظهار داشت که اصلا به آمارهای ارائه شده اعتمادی ندارد و خسارت‌ها بسیار بیشتر از آمار مربوطه است. او افزود: «جدا از خسارات مادی، از دست رفتن نیروی متخصص در زمینه‌گردشگری هم خود زیان بزرگی است که به این صنعت وارد شده است.» به گفته او، در مدت شیوع کرونا به غیر از بازه‌ای کوتاه در عید و با مقاصد شمال و غرب کشور، شاهد سفر دیگری نبودیم. این افراد نیز بیشتر جهت دید و بازدید دست به سفر زدند. پس از این رویداد شاهد افزایش چشمگیر کرونا بودیم. مسئولان امر تصور کردند که این شیوع ناشی از گردشگری بوده، در حالی که به باور رئیس جامعه هتل‌داران یزد، این گونه سفرها، سفر گردشگری نیست و تنها جابه‌جایی افراد است، خدمت‌دهندگان گردشگری از این جابه‌جایی‌ها منتفع نمی‌شوند و بیشتر نتیجه چنین سفرهایی آسیب به محیط زیست و منافع صنعت گردشگری است. از اواسط اردیبهشت فشار اقتصادی امکان ادامه این شکل قرنطینه را گرفت و کم‌کم سفرها شروع شد. اولین نوع این سفرها سفرهای کاری بود. بعد از آن با اینکه ممنوعیت سفر برداشته شده بود، ولی ترس از کرونا باعث شد مردم از سفر خودداری کنند. ولی شرایط پیش‌آمده باعث افسردگی بخشی از مردم شد و از اواخر خرداد مقاصد شمال و جنوب تا حدی غرب کشور و آن هم در تعطیلات خاص شاهد مسافرت‌هایی بود. این‌ها نشان می‌دهد که مسیر سفر از شکل استاندارد آن خارج شده و مردم دیگر بر اساس نگاه خود سفر می‌کنند و این اتفاق خوبی نیست. زمانی مسیرسازها و توراپراتورها مسیرهای سفر را با حفظ همه آیتم‌ها از جمله توان مسیر و امکانات حمل و نقلی و … تدارک می‌دیدند. امروزه دیگر گردشگر وقعی به مسئولان تعیین مسیرهای گردشگری نمی‌دهد. برای نمونه در این موقع از گرمای سال که همیشه غرب کشور مقصد سفر بوده، گردشگران به سمت سواحل گرم شمال و جنوب روانه می‌شوند که این‌ها نشانه‌های عجیب و غریبی است و باید مطالعات زیادی روی این موضوع بشود. اگر تدبیری برای این موضوع اندیشیده نشود درآینده شاهد هجوم گردشگر به مقصدی خواهیم بود که طاقت کافی برای پذیرش این حجم از گردشگر را ندارد و نتیجه‌اش کاهش خدمات و شیوع بیشتر کرونا خواهد بود.
او افزود: «ما مشکلاتی مانند تحریم‌ها را در صنعت گردشگری داشتیم و در حقیقت کرونا موجب تشدید این مشکلات شده است. در آینده هم بخش گردشگری خارجی ما به شدت دچار مشکل خواهد بود، تحریم‌های مرتبط با گردشگری افزایش یافته و آنگونه که به گوش می‌رسد، گوگل هم ظرف یکی دو ماه آینده برنامه‌ای برای تحریم ایران در نظر گرفته و برای ما که با توجه به مشکلات مالی توان حضور در نمایشگاه‌ها را نداریم و تنها ابزارمان برای معرفی به جهان فضای مجازی است، چنین تحریمی بسیار مخرب خواهد بود.» او سخنانش را با این جمله که «روزهای بدی را برای گردشگری و دست‌اندرکاران این صنعت می‌بینم» به پایان برد.
نورآقایی: در تولید محتواهای گردشگری، به دنبال روایت باشیم
سپس آرش نورآقایی مدیرمسئول نشریه گیلگمش، سخنرانی خود را درباره اهمیت محتوا و ضرورت تغییر نگرش در حوزه گردشگری آغاز کرد. او با اشاره به این جمله معروف بیل گیتس «Content Is King» (محتوا پادشاه است)، گفت: «اگر روزی محتوا شاه بود، امروز شاهنشاه است.» به این معنا که اهمیت بیشتری یافته است. این به علت پدید آمدن فضای مجازی و جوی است که در آن هر فردی دارای مخاطب است و چنانچه بخواهی دیده بشوی باید شاهنشاه باشی. برخلاف تصور، ۵۰ درصد محتواها فاقد یک سازنده (Content Director) هستند. با توجه به بحران پاندمی و بحث استفاده از فرصت‌ها، این مقطع زمان مناسبی است که بسیاری از کسب‌وکارهای سنتی دارای نابسامانی، فرصت ایدئالی داشتند تا در بازاریابی دیجیتال دست به ارتقای بازاریابی محتوا (Content Marketing) بزنند. نورآقایی گفت: «۹۵ درصد محتوای تولیدشده سودمند نیستند. تولید محتواهای اخیر هم اثر ویژه‌ای روی مخاطب نداشته‌اند. عناوینی بهتر دیده می‌شوند که دارای تصویر باشند. یکی از مشکلات در تولید محتوا، این است که تولیدکننده هدفش دیده شدن محتواست و نه مفید بودن آن. محتوا باید جذاب و مهم باشد و نه لزوما منحصر به فرد. محتوایی خوب است که مفید، باورپذیر، خوشایند و در عین حال بلندپروازانه باشد.» او در ادامه توضیح داد که با توجه به جذاب بودن عنصر قصه از دیرباز، باید در تولید محتوا از آن استفاده کرد. او به تفاوت قصه و روایت اشاره کرد و افزود: «روایت مجموعه‌ای از قصه‌هاست که ترکیب آن باعث جذابیت روایت می‌شود. برای نمونه روایت هزار و یک شب خود مجموعه‌ای از قصه‌هاست و همین روایت ادبیات جهان را تحت تأثیر قرار داده است.»
مدیرمسئول نشریه گیلگمش برای تبیین بهتر موضوع مثالی از عالم خبر زد. به این صورت که اگر زمانی «خبر» مهم بود، امروزه خبرگزاری‌ها سعی در ارائه «پکیج خبری» دارند؛ مثلا اگر شما یک وبگاه خبری را ببینید، خبرگزاری مورد نظر پیشنهاد چند خبر مرتبط به آن خبر اولیه را هم به شما می‌دهد. وقتی ما از روایت در محتوا صحبت می‌کنیم، یعنی تنها دنبال یک قصه نیستیم؛ مثلا وقتی درباره روایت اصفهان صحبت می‌کنیم، این روایت باید سلسله داستانی داشته باشد که ما را به اصفهان ربط دهد. ما باید در روایت خودمان ربطی میان معنا و پدیده‌ای که قرار است اتفاق بیفتد نشان دهیم. روایت‌هایی در بحث بازاریابی محتوا موفق‌اند که بتوانند آن‌چیزی را که در فضای واقعی اتفاق می‌افتد، در فضای مجازی به تصویر بکشند.
ژیان‌پور: اتفاقاتی مانند کرونا، انسان را به بازاندیشی وامی‌دارد
دکتر مهدی ژیان‌پور، جامعه‌شناس و معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی اصفهان، در بخش بعدی وبینار درباره «زیستن در مه، فراغت و کووید ۱۹» صحبت کرد. او رخداد کووید ۱۹ را برای بشریت به فرو رفتن انسان در مه تشبیه کرد؛ هولناک و پر از ابهام و تصریح کرد: «رویدادهای بزرگی در زندگی، ما را دچار دگرگونی می‌کنند، مانند مرگ، عشق و …؛ بعضی بیماری‌های همه‌گیر یا پاندمی اگرچه در نگاه اول بد و ناراحت‌کننده هستند، ولی کمک می‌کنند که انسان به سمت مکث و بازاندیشی حرکت کند. ما از این رخداد بیرون می‌رویم، ولی دیگر آدم‌های سابق نخواهیم بود. ما مشکلاتی جدی در حوزه فراغت و گردشگری داریم و این ربطی به موضوع شیوع کووید ۱۹ ندارد.» در ادامه، دکتر ژیان‌پور فراغت را با سه جمله تعریف کرد: کاری که غیر از شغلمان است، کاری که دوست داریم انجام دهیم و کاری مطابق با اصطلاح انگلیسی «عادت شریف هیچ کاری‌نکردن». با توضیح بیشتر، در جهان سریع و پر از دوندگی امروز، اینکه فرد در مقاطعی هیچ‌کاری نکند می‌تواند جذاب تلقی شود. یکی از مشکلاتی که جامعه امروز با آن درگیر است، تبدیل فراغت به عنوان یک نهاد تعیین‌کننده هویت افراد است، با این مثال که چه فردی در اوقات فراغتش چه کاری انجام می‌دهد، به کدام هتل می‌رود و… نگرانی‌ای که در این رابطه وجود دارد، تبدیل فراغت از آزادی به یک اجبار است، یعنی اینکه فرد به جای انجام کاری که دوست دارد، ملزم به انجام کاری مشخص شود؛ مانند گذراندن وقت در تعطیلات آخر هفته در یک مکان خاص. او درباره درک مردم ایران از تفریح و فراغت، گفت: «در بین ایرانیان بهترین معنای فراغت گذراندن وقت در کنار دیگران است. همچنان خانواده در ایران مهم‌ترین هسته فراغتی است، یعنی ایرانیان ترجیح می‌دهند فراغتشان را با خانواده‌شان بگذرانند.» مورد بعدی تبدیل خانه به محل فراغت است. همچنین در بخشی از جمعیت جوان جامعه، نوعی فراغت فردگرایانه که با فاصله گرفتن از بقیه اجتماع همراه است دیده می‌شود. در جامعه ما بازاندیشی‌ای در فراغت انجام نشده است و هنوز ایرانیان به سبک گذشته به سفر می‌روند و در حال تکرار روال‌های گذشته و شکلی از فراغت بی‌برنامه بوده و نگاه تقلیل‌یافته‌ای به این مبحث دارند. سهم ایرانیان از فراغت ناچیز است. او در ادامه با مقایسه سرعت زندگی در ایران و جهان گفت: «جهان ایرانی، جهانی کُند است، بنابراین رفتن به سمت ایده‌های جهان سریع مانند بازی‌کردن در زمینی اشتباه است.» در پایان، دکتر ژیان‌پور فیلم مِه (The Mist) را برای مشاهده و کتاب «اندر مزایای تنبلی» نوشته آل جینی و مقاله «دلالت‌های معنایی فراغت در میان شهروندان شهر اصفهان» را برای مطالعه پیشنهاد کرد.
سقایی: با ایده و خلاقیت، باید گردشگری را زنده نگه داریم
آخرین سخنران وبینار دکتر مهدی سقایی، برنامه‌ریز الگوهای فضای گردشگری و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم گردشگری حکیم جرجانی، سخنرانی خود را با عنوان «گفتمان‌ها و الزامات گردشگری داخلی در عصر کرونا» ارائه کرد. او با تاکید بر اینکه «جابه‌جایی اصل بنیادین در گردشگری است» خاطرنشان کرد: «جذب گردشگر خارجی تا ۲۰۲۱ میسر نیست و باید بر گردشگری داخلی تمرکز کرد.» او سپس، گریزی به سال گذشته زد و گفت: «تا سال قبل اتفاقات خوبی در گردشگری می‌افتاد و نگاه‌ها و گفتمان جدیدی در این صنعت داشت شکل می‌گرفت. اتفاقاتی که در سال ۱۳۹۸ رخ داد سبب مرگ صنعت گردشگری شد. امروزه گردشگری دوباره دچار شکل ابتدایی گردشگری، یعنی تلاش برای جابه‌جایی گردشگر در مقیاس کوچک و به خصوص به سوی تفرجگاه‌های پیراشهری شده است. در سطح جهانی پس از بحران کرونا تلاش‌های بسیاری شد تا گردشگری نجات یابد.»
او سپس به سه تجربه در این زمینه اشاره کرد. یکی تجربه ازبکستان که تضمین سفر امن از سوی این کشور است، دوم تجربه ترکیه که همراه با رعایت دقیق الزامات ایمنی بهداشتی و اپیدمولوژیک دقیق بود و سومی تجربه کشورهای اسکاندیناوی که توافقی داخلی میان آن‌ها برای مبادله گردشگر شکل گرفت. هر سه این تجارب با شکست روبه‌رو شدند. در ادامه، دکتر سقایی پیشنهادهایی را برای کمک به صنعت گردشگری مطرح کرد. این پیشنهادها صدور گواهی ویژه بهداشتی یا پروتکل سفر با نظر متخصصان بهداشت، الگوی سفر کمپی یا گردشگری طبیعت و سفر به مناطق باز طبیعی و به طور محدود تاریخی، تغییر الگوهای فضایی یعنی تعریف ظرفیت بُرد بهداشتی برای گردشگر در فضای باز و گردشگری مجازی بود.
او در انتها اضافه کرد: «بدون ایده و خلاقیت گردشگری خواهد مرد.» به گفته او، واقعیتی که باید بپذیریم این است که در فرایند عبور از کرونا، بسیاری از مشاغل مرتبط با گردشگری حذف خواهند شد. مشاغلی که قدرت ماندگاری دارند باید یک بازنگری در خود انجام دهند.
