دوازده‌هزار میلیارد تومان حداقل خسارتی است که طبق اعلام وزارت میراث فرهنگی، کرونا به صنعت گردشگری ایران زده است و دومینوی خسارت‌ها همچنان به پیش می‌رود. صاحبان کسب‌وکار در این حوزه می‌گویند این صنعت پیش از آن‌که ویروسی در کار باشد، در حال زیان‌دهی بود؛ تقریبا از نیمه دوم سال گذشته و پس از بالا رفتن قیمت بنزین و پس‌ازآن ماجرای هواپیمای اوکراینی که سفر گردشگران خارجی به ایران را نیز تحت تأثیر قرار داد. سازمان ملل در گزارش جدیدی اعلام کرده در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۲۰ میلیون نفر در صنعت گردشگری شغل خود را از دست خواهند داد و آمار گردشگران ۵۸ تا ۷۸درصد نسبت به سال پیش کاهش خواهد داشت و حدود ۱,۲ تریلیون دلار خسارت به این صنعت وارد خواهد شد. حدود ۴۰۰ میلیارد دلار خسارت ناشی از ویروس کرونا در دنیا و بیکاری حداقل ۵۰ درصد شاغلان این صنعت، یعنی در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۱۰۰ میلیون شغل پایدار از چرخه خارج می‌شود. صنعتی که در سال ۲۰۱۹ از هر چهار شغل تولیدشده در دنیا یکی را به خود اختصاص داد و اکنون با سنگین‌ترین ضربه در تاریخ رسمیت یافتن خود مواجه شده و فشاری بیش از چهار برابر بدترین ضربه اقتصادی یعنی ۲۰۰۹ را تجربه می‌کند و هنوز هم تمامی ندارد.
پیشنهاد یک: کمپین نسیه معکوس
محمد جهانشاهی، فارغ‌التحصیل دکتری حرفه گردشگری و عضو انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران یکی از کارشناسانی است که در گفت‌وگو با ایسنا درباره ایده‌اش برای تشکیل کمپین «پیش‌خرید خدمات سفر» توضیح داد: «قابل پیش‌بینی بود که کم و کیف تسهیلات دولتی مناسب این شرایط طراحی و اجرا نشد و عملا نقش آن‌چنانی در کاهش مصیبت‌های گردشگری نداشت. با توجه به این‌که سقوط گردشگری ادامه دارد و شرایط همچنان بد پیش می‌رود، این کمپین می‌تواند آغاز رسمی تحرک در بازار و پیش‌زمینه شروع دوباره گردشگری، یعنی پیش‌خرید خدمات برای برون‌رفت از بحران باشد.» به روایت این کارشناس حوزه گردشگری، کمپین نجات گردشگری در جغرافیای هر استان و منطقه متمرکز است. با توجه به این‌که در بسیاری از استان‌ها بخش‌های اقتصادی خوبی وجود دارد، پیشنهاد می‌شود آن بخش‌ها به کمک گردشگری آیند و خدمات سفر را برای روزهای ضروری پیش‌خرید کنند؛ خدماتی که شاید الان نیاز نداشته باشند ولی برای آینده حفظ می‌شوند. مثلا می‌توانند از آژانس‌ها بلیت پرواز و از هتل، تخت بخرند و حتی غذا پیش‌خرید کنند.
این کارشناس گردشگری درباره چگونگی ضمانت این پیش‌خریدها با توجه به این‌که پس از بسته شدن مرزها و لغو سفرها خیلی از بخش‌های خدماتی نتوانستند بدهی‌های خود را به مردم بازگردانند، اذعان کرد: «بهتر است مکانیزمی طراحی شود تا خدمات با ۵۰ درصد تخفیف عرضه شود و تا یک سال هم اعتبار داشته باشد و اگر سفر انجام نشد، پول مرجوع شود. به‌هرحال بنگاه‌های اقتصادی و حتی مردم نیاز دارند در چهارچوب توافقی دوطرفه این خریدها را انجام دهند تا فرایند نسیه معکوس صورت گیرد و هر فردی در جغرافیای خود به تأسیسات گردشگری کمک کند. در یک استان ممکن است با ۵۰۰ میلیون تومان شاهد افزایش تاب‌آوری بدنه اصلی گردشگری باشیم.» او اضافه کرد: «این حرکت بیشتر شبیه وام دادن مردم به هتل‌ها و آژانس‌هاست، شبیه قرض و نسیه برعکس. اگر سفر انجام نشد، تضمینی برای برگشت پول بعد از یک دوره خواب ایجاد شود. درواقع قرار نیست سفر رفتن را تبلیغ کنیم، هدف تبلیغ یک حرکت حمایتی برای نجات یک صنعت و مشاغل آن با عنوان «نسیه معکوس» است که کسب سود در آن اولویت نخست نیست. بی‌شک باید فصل سفر بعدی را متناسب با شرایط برنامه‌ریزی کرد و مورد بهره‌برداری قرارداد و در این رابطه، پیش‌زمینه‌هایی لازم است. این کمپین می‌تواند کمکی برای آماده‌سازی ارکان خدماتی این صنعت باشد.» به گفته او در حال حاضر اصلی‌ترین چالش پیش روی دنیا یک ویروس فراگیر است که مدیریتش بر پایه فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی متمرکز شده و یکی از راه‌های گسترش آن‌هم بی‌شک ارتباط اجتماعی است؛ درنتیجه به نظر نمی‌رسد راه نجات یا برون‌رفت گردشگری از این بحران، تشویق یا ترغیب سفر در شرایط فعلی به شیوه حاضر باشد؛ به‌ویژه آن‌که جمعیت بزرگ و مدیریت‌نشده‌ای که اکنون به سفر می‌رود متأسفانه سهم زیادی در اشغال تخت و خرید تور ندارد. از سوی دیگر و در شرایطی که همچنان شاهد حالت قرمز و هشدار در بسیاری شهرهای کشور به‌ویژه مراکز جمعیتی هستیم و در مقابل، پروتکل، برنامه و دستورالعملی برای سفر ایمن نداریم، که اگر داشته باشیم هم، مشکل‌ساز خواهد شد و با توجه به این‌که در شرایط اقتصادی کشور تقریبا راهکارهای پیشنهادشده با چالش مواجه است، ضرورت دارد دنبال راه‌های خلاقانه‌تری باشیم. هرچه جلوتر می‌رویم شیب نمودار تعداد واحدهای تعطیل‌شده بیشتر می‌شود. در جلسات مشترک دولت و بخش خصوصی هم راهکارهایی داده شده است؛ اما اراده‌ای برای پرداختن به آن‌ها نیست. پیشنهاد می‌شود بخش‌های اقتصادی قوی‌تر که دوام آورده‌اند و حتی در این شرایط سودآور بوده‌اند، در یک حرکت جمعی به کمک گردشگری مخصوصا هتل‌ها بیایند.
پیشنهاد دوم: تعطیلی پنجشنبهها
مسئولان یزدی آغازکننده حرکتی بودند که طی آن درخواست برای تعطیلی پنجشنبهها به هدف رونق گردشگری داخلی مطرح شد. در جدیدترین موضع‌گیری رئیس مجمع نمایندگان استان یزد در گفت‌وگو با ایسنا این موضوع را فرصت ارزشمندی خوانده و گفته: «موافقت یا مخالفت دراین‌باره به‌سادگی نیست و نیازمند اقدامات و بررسی‌های کارشناسی است و از طرفی نیز به‌راحتی نمی‌توان برای کل کشور نسخه واحدی پیچید؛ چراکه باید کمترین عارضه و بیشترین فایده را داشته باشد.» سیدجلیل میرمحمدی اظهار کرد: «من معتقد هستم اگر نظرات کارشناسی موافق مسئله تعطیلی پنجشنبهها در کشور و تأثیرات مثبتی در رونق اقتصاد گردشگری و سلامت روح و روان مردم باشد، از این طرح در مجلس حمایت می‌کنیم. برنامه‌ریزی‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که صنعت گردشگری در حین حفظ سلامت مردم در این برهه زمانی به روی زمین نماند و متوقف نشود. برنامه‌ریزی باید به‌گونه‌ای باشد که بین گردشگری و کرونا «یا» نیاوریم؛ لذا باید برای سازگاری گردشگری با کرونا به‌منظور رونق اقتصادی و اشتغال و همچنین تأمین سلامت مردم، برنامه‌ریزی و جلسات متعددی برگزار شود.» پیش‌ازاین، استاندار فارس هم تأکید کرده بود که تعطیلی پنجشنبهها می‌تواند به‌طور ویژه بر رونق سفر در مثلث طلایی گردشگری ایران (شهرهای اصفهان، شیراز و یزد) مؤثر باشد.
پیشنهاد سوم: تدوین راهکار بهداشتی استمرار گردشگری
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور مقام مسئول دیگری است که به‌تازگی یعنی در جلسه یکشنبه هیئت دولت از در پشتیبانی صنعت گردشگری درآمد و گفت: «امروز در دوره‌ای خاص ازنظر گردشگری قرار گرفته‌ایم و صنعت گردشگری دریکی از سخت‌ترین شرایط قرار گرفته است.»
به روایت ایرنا او خواستار این شده: «امروز که تقریبا همه کسب‌وکارها در سایه رعایت پروتکل‌های بهداشتی فعال شده‌اند، از طریق هماهنگی با ستاد ملی مقابله با کرونا، دستورالعمل‌های بهداشتی لازم برای استمرار فعالیت بخش گردشگری را نیز تدوین کنند تا هر چه سریع‌تر شاهد فعال‌شدن مجدد صنعت گردشگری و نیز رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی به‌صورت توأمان در کشور باشیم.»
پیشنهاد چهارم: حمایت ویژه دولت از صنعت گردشگری
در جلسه اخیر هیئت دولت، به‌جز اسحاق جهانگیری، وزیر میراث فرهنگی هم برای رونق گردشگری پیشنهاد حمایت دولتی را برای چندمین بار مطرح کرده است. به روایت ایرنا، علی‌اصغر مونسان از وضعیت بد معیشت مردم استان‌های مختلف، آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها و واحدهای بوم‌گردی گفت و آمارهایی از سال‌های گذشته ارائه داد و خواستار «حمایت ویژه دولت از صنعت گردشگری» شده است؛ با این هدف که با توجه به استمرار تعطیلی‌های اجباری ناشی از شیوع کرونا، زحمات و دستاوردهای گذشته گردشگری ایران از بین نرود.
او در این جلسه تصریح کرد: «برای تدوین پیش‌نویس سند راهبردی هویت برند ملی گردشگری ایران، با تعداد زیادی از اساتید، صاحب‌نظران و متخصصان عرصه فرهنگی، ادبی و تاریخی کشور مشورت شده و تلاش شده است که سندی جامع و مناسب برای معرفی مناسب گردشگری ایران تدوین شود تا به‌عنوان برند گردشگری ایران در ذهن مخاطبان جای گیرد.» و در آخر هم تصمیم بر آن شد که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گزارشی جامع از این سند را در یکی از جلسات هیئت دولت برای تصمیم‌گیری مطرح کند.
