«بگذارید در یک دقیقه، با پنجاه نمای ویژه برایتان یک داستان عاشقانه بگوییم. ماجرای این عاشقی هم با سیب آغاز می‌شود؛ سیبی که می‌چرخد و می‌چرخد و ما نشسته‌ایم به نظاره نقشی از جهان. پنجره‌ای می‌گشاییم رو به زندگی. قدم می‌زنیم آرام و تند. پاییز است و زندگی همین‌جاست؛ در این نوازش گل‌های منقوش کاشی یا ترنج‌گونگی بر بستر فرش صفوی. زندگی همین پرواز است بر فراز دولت‌خانه دل، زیر آسمانه‌های مطلا و مبارک مسجد و کلیسا و عمارت، روبه قوس آذر؛ تولدت مبارک اصفهانِ جان.» این روایت مکتوب من است از فیلم یک‌دقیقه‌ای که هفته گذشته درست در روز نکوداشت اصفهان در صفحه اینستاگرام سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری (isfahanfarhang@) منتشر شد و بلافاصله در صفحات مختلف اینفلوئنسرهای دنیای مجازی مخصوصا فعالان پرطرفدار حوزه گردشگری و حوزه‌های وابسته در اینستاگرام، دست‌به‌دست شد؛ منصور ضابطیان، ژابیز عبیری، میسا فینی، مهسا نعمت، فرناز پیراسته، اشکان بروج، هدیه مولایی، حسین عبدالهی، خانواده گردشگر، علیرضا ظفری، میرسعید هادیان، علیرضا عالم‌نژاد، ریحانه عبدی، مهسا مطهر، احسان مارکو، بابک رجبی، سعید ایوبی و شماری دیگر از فعالان و تأثیرگذاران دنیای مجازی که در مجموع بیش از یک میلیون‌ونیم دنبال‌کننده(فالوور) داشتند، ویدئو را در صبح روز اول آذر به‌صورت استوری و پست برای مخاطبانشان به نمایش گذاشتند و روز نکوداشت اصفهان را تبریک گفتند. مجید عـرفـانـیـان فیلم‌برداری و کارگردانی این اثر ویژه را بر عهده داشت، مجید محمددوست تدوین ویدئو و همچنین تلفیق دو قطعه موسیقی شامل قطعه ریمیکس «ندای عشق» استاد شجریان از مجموعه Seventh Soul و قطعه The Immortal Asadi اثر دنی اسدی، موزیسین جوان بین‌المللی ایرانی را انجام داد. در تولید ویدئو افراد و گروه‌های مختلفی از سه ارگان میراث فرهنگی، شهرداری و استانداری اصفهان همکاری کردند؛ از مدیر پایگاه میدان نقش‌جهان، مدیر گروه امانی میراث و مدیران کاخ هشت‌بهشت و موزه هنرهای تزئینی گرفته تا مدیرکل تشریفات استانداری اصفهان، معاون هنری سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان، مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل، مدیر روابط عمومی و رسانه شهرداری اصفهان و مدیر روابط عمومی سازمان فرهنگی شهرداری . همچنین مردمی که در فیلم حضور پررنگی داشتند و البته مدیران مجموعه‌های گردشگری مختلف از جمله خانه کشیش، گالری موزه سردر قیصریه و دوستداران فرش.
آغاز جریان تولید محتواهای رسانه‌ای بین‌المللی برای اصفهان
معاون اجتماعی سازمان فرهنگی، ورزشی و اجتماعی شهرداری اصفهان که امسال مدیریت برنامه‌های روز نکوداشت اصفهان را بر عهده داشت با تأکید بر اینکه مدیریت شهری با دغدغه‌مندان حوزه فرهنگ و هنر و فعالان مدنی دست همکاری داده، تصریح کرد: «تصمیم گرفتیم از فرصت فضای مجازی که در دسترس همگان است و مخصوصا در دوران کرونا با رغبت بیشتر مخاطبان هم روبه‌رو شده، برای پیشبرد اهدافمان در حوزه معرفی نادیده‌ها و برندینگ شهری اصفهان استفاده کنیم. به همین دلیل از ظرفیت نهادهای مدنی و فعالان فرهنگی در دنیای مجازی برای تولید برنامه‌های روز نکوداشت استفاده کردیم تا به کمک آن‌ها نگاهی متفاوت به اصفهان داشته باشیم.» مرتضی رشیدی در گفت‌وگو با اصفهان‌زیبا، درباره دلیل تولید فیلم «یک دقیقه شکوه اصفهان» افزود: «با همین نگاه، در مدت‌زمان بسیار کوتاهی، اثری خلق شد که موجز و تأثیرگذار است و تلاش شده زوایای مختلفی از معماری، فرهنگ و هنر اصفهان را به نمایش بگذارد؛ زوایایی که شاید خیلی از اصفهانی‌ها هم هیچ‌وقت ندیده باشند. دعوت از یک فعال فرهنگی، هنری و گردشگری در سطح بین‌الملل برای ساخت فیلم، این فضا را ایجاد کرد که با دید متفاوت و خاص به اماکن و جاذبه‌های گردشگری اصفهان پرداخته شود و مخاطبانی در سطح ملی و بین‌المللی این روایت نو از اصفهان را ببینند.» به گفته رشیدی، مدیریت شهری به‌خصوص در دوران کرونا، تلاش‌های زیادی در راستای خلق فضاهای متنوع در حوزه برندینگ شهری و ارائه تعاریف و توصیفات معاصر و نو از کهن‌شهر اصفهان برای مخاطبانی با علایق مختلف انجام داده است که از آن جمله می‌توان به مجموعه تولیدات رسانه‌ای و به‌ویژه، ویدئویی خاص برای انتشار در فضای مجازی اشاره کرد. به همین دلیل و به هدف انتشار گسترده و مؤثرتر، از فعالان شناخته‌شده برای همکاری در تولیدات رسانه‌ای دعوت شده است. آن‌طور که معاون اجتماعی سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان می‌گوید، «ایجاد عطش برای دیدن اصفهان در پساکرونا» یکی از اهداف مدیریت شهری است و دلیل این اقدام هم اثری است که سفرهای داخلی و خارجی می‌توانند بر رونق اقتصاد و به‌ویژه اقتصاد فرهنگ اصفهان داشته باشند. بنابراین دوران کرونا می‌تواند دوران گذاری باشد که مدیریت شهری در آن، از ظرفیت‌های مختلف برای معرفی اصفهان و دعوت از گردشگران داخلی و خارجی برای سفر، استفاده می‌کند تا نتایج چنین جریانی در پساکرونا کمک‌حال اقتصادی نصف‌جهان باشد. او همچنین افزود: «امیدواریم با این کار در پساکرونا شاهد حضور حداکثری گردشگران داخلی و خارجی باشیم و فیلم کوتاه یک دقیقه شکوه اصفهان، آغازی بود بر سلسله فیلم‌ها و تولیدات رسانه‌ای که بتوانند در فضای مجازی در سطح ملی و بین‌الملل برای اصفهان مفید باشند.» مرتضی رشیدی که خود، تجربه سفر به کشورهای زیادی را داشته و اهمیت ویژه‌ای برای گردشگری در سازمان متبوعش قائل است، تصریح کرد: «دیدن این‌گونه فیلم‌ها می‌تواند به گردشگر برای شناخت شهر یا کشور مقصدش از زاویه‌های متفاوت مخصوصا زوایای فرهنگی و هنری کمک کند و این هدفی است که مدیریت شهری دنبال می‌کند و نتیجه‌اش بهره‌مندی همه‌جانبه آحاد مردم مخصوصا فعالان حوزه‌های فرهنگ، صنایع‌دستی و… است.»
پخت کیک ویدئویی عمیق و اختصاصی برای تولد اصفهان
مجید عرفانیان، چهره شناخته‌شده‌ای در حوزه سفر و تولید محتوای گردشگری است. او با نام مسترتریپیک (Mrtripic@) در فضاهای متنوع مجازی به تولید متن، پادکست، ویدئو و عکس می‌پردازد. عرفانیان در گفت‌وگو با سرویس میراث و گردشگری روزنامه اصفهان‌زیبا به ایده تولید فیلم‌های کوتاه برای انتشار در دنیای مجازی اشاره و تصریح کرد: «تحمل مخاطب در فضای مجازی ظرف سال‌های اخیر کم شده است. حجم انبوه اطلاعاتی که تولید می‌شود و تعدد رسانه‌ها و مدیاهای پخش‌کننده اطلاعات باعث شده که وقتی کاربر وارد فضاهای این‌چنینی می‌شود، عجله داشته باشد. بنابراین حتی وقتی محتواهای ارزشمندی تولید می‌کنیم اگر به این نکته توجه نکنیم، پیام ما به مخاطب منتقل نمی‌شود و محتوا مهجور می‌ماند. از طرفی اهمیت فضای مجازی در دنیای امروز قابل کتمان نیست و به‌طور ویژه هم تولید محتوای ویدئویی بسیار موردتوجه مخاطبان قرار می‌گیرد. بنابراین اولویت فضای مجازی و کم‌تحمل بودن کاربران، ما را به سمت تولیدات خاص هدایت کرده است.» این نویسنده و جهانگرد افزود: «با این رویکرد، در ایران به‌شدت فقر تولیدات متناسب داریم. محتواها همچنان با محوریت متن هستند. کپی کردن هم بیماری واگیرداری است که گریبان‌گیر تولید محتوا شده و ضعیف‌ترش کرده است. این روند در محتواهای ویدئویی بیشتر دیده می‌شود. این شرایط مرا به فکر تولید ویدئوهایی انداخت که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بالاترین حجم اطلاعات را به جذاب‌ترین صورت به مخاطبان ارائه کنیم. این ایده در ذهنم بود و خوشبختانه با استقبال مسئولان شهرداری اصفهان روبه‌رو شد، اعتماد کردند و در زمان کم فیلم یک‌دقیقه‌ای ساخته شد.» به گفته او، برای تولید روایت تصویری از اصفهان اول باید به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که «موجودیت اصفهان چیست؟» و «چه چیزهایی در زمان یک دقیقه می‌توانند تعریف درست و البته جذابی از اصفهان باشند؟»
مجید عرفانیان که طی این سال‌ها بارها به اصفهان سفرکرده و مجموع مدت‌زمان اقامتش در این شهر را می‌توان چند ماه تخمین زد، افزود: «با شناختی که از این شهر دارم، ویژگی‌های مختلفی را می‌توان برای اصفهان در نظر گرفت که من در فیلم یک‌دقیقه‌ای در قالب 50پلان سعی کردم این موارد را به تصویر بکشم؛ اول؛ ویژگی‌های کلان‌شهر که میدان و رود دو رکن اصلی آن هستند. میدان نقش‌جهان نقش کلیدی در این شهر ایفا می‌کند و زاینده‌رود هم نقش محوری در اصفهان دارد. دوم؛ نقش پررنگ هنر در صورت‌های مختلف مخصوصا صنایع‌دستی. سوم؛ کیفیت زندگی در شهر که سعی کردم نسل‌های مختلف با زندگی‌های مدرن و سنتی را در فیلم نشان دهم. چهارم؛ طبیعت شهر، فضاهای سبز، بیشه، مادی و روایتی از پاییز اصفهان در فیلم به نمایش درآمده‌اند. پنجم؛ معماری و تزیینات وابسته به آن که بخشی از موجودیت اصفهان را می‌سازند. ششم؛ تنوع هم‌نشینی ادیان و فرهنگ‌های مختلف هم بخشی از وجود اصفهان است که در قالب نمایشی از زیر گنبد مسجد و کلیسا و تالار تشریفات در فیلم می‌بینیم.»
به روایت این فیلم‌ساز جهانگرد، روند تولید فیلم بسیار فشرده بوده و نه روایت صددرصد ایدئال، که آغازی بر جریان تولید روایت‌های ماندگار و معاصر برای اصفهان است. با همین نگاه بخش‌هایی در فیلم وجود دارند که نماهایی از بناهای غیرقابل بازدید هستند؛ بناهایی که البته بخش مهمی از موجودیت اصفهان را تشکیل می‌دهند و دیدن چندثانیه‌ای‌شان می‌تواند جذابیت زیادی برای گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد. «جهانگردی که تلاش می‌کند عمق مقاصد سفرش را ببیند نه اینکه بر آمار و ارقام تمرکز کند»؛ این شاید دقیق‌ترین توصیفی است که می‌توان از مجید عرفانیان ارائه داد. اگر روایت‌های او را دنبال کنید، این ذائقه را به‌خوبی درک می‌کنید، چه در پادکست قصه های سفر، چه در صفحات اینستاگرام و یوتیوب و حتی وبلاگش، روایت‌هایی را پیدا می‌کنید که حاصل تلاش او برای دیدن تفاوت‌ها، رسیدن به چرایی و ریشه این تفاوت‌ها و پیدا کردن داستان از دل انبوه روایت‌های هر مقصد به مدد کشف و شهودهای شخصی‌اش در لایه‌های پیدا و نهان هر مقصد است.
او که سال گذشته دو فیلم راهنمای سفر به اصفهان را برای یوتیوب و اینستاگرامش ساخته بود و روایت‌های مختلفی طی همه این سال‌ها از اصفهان به طرق مختلف ارائه داده در پاسخ به پرسشم، توصیف جالبی ارائه داد: «شاید برای ساخت یک فیلم برای یک شهر، اول به ذهنمان برسد که مستقیم برویم سراغ یک فیلم‌ساز فارغ از اینکه فکر کنیم او چقدر شهر موردنظر را می‌شناسد و چقدر این شناخت عمیق است. تصور کنید که بخواهید کیکی برای فردی سفارش بدهید. یک انتخاب این است که به قنادی بگویید کیکی بپزد. اما اگر بخواهید کیکی منطبق بر ویژگی‌های فرد بپزید، باید قناد ماجرا ذائقه او را بشناسد، محدودیت‌ها و رژیم غذایی فرد را بداند و رعایت کند و همچنین مواد اولیه محبوب او را هم بشناسد تا خروجی‌اش کیک اختصاصی، خوشمزه و جذاب برای آن فرد خاص باشد.»
اصفهان البته تنها شهری نیست که طی این سال‌ها موضوع فیلم‌سازی عرفانیان بوده است. او در حدود 40 شهر مختلف دنیا سفر-فیلم‌سازی را تجربه کرده است. برخی از این فیلم‌ها (راهنمای سفر به پاریس و راهنمای سفر به بارسلونا) منتشرشده‌اند، برخی در دست تدوین‌اند و شماری هم در نوبت ارائه؛ اما اصفهان اولین شهر ایرانی است که او هم راهنمای دو قسمتی سفر برایش منتشر کرده، هم فیلم یک‌دقیقه‌ای‌اش را.
ایجاز در روایت و تقابل ناظر و منظر از محاسن شکوه اصفهان بود
سیاوش گلشیری که نام او را بیشتر با حوزه ادبیات داستانی و البته مستندهای مختلف شنیده‌ایم، یکی از کارشناسان این حوزه است که در گفت‌وگو با اصفهان‌زیبا به ارائه نقد فرمالیستی از فیلم پرداخت و تصریح کرد: «چند مؤلفه در کلیپ دیده می‌شود که این اثر را نسبت به آثاری که پیش‌ازاین ساخته‌شده، متمایز کرده است. ابتدا اینکه در این فیلم ما از دریچه نگاه یک جهانگرد به اصفهان می‌نگریم. نگاه جهانگردی که صرفا فضاهای معماری را نمی‌بیند و برای انسان در مختصات جغرافیایی مختلف اهمیت قائل شده است.» گلشیری که دانش‌آموخته دکترای پژوهش هنر است، افزود: «در گرداگرد صحنه‌ها و پلان‌هایی که ما در این اثر می‌بینیم، همواره انسان در حال تکاپو است و جالب اینکه حتی وقتی بعضی از بناها به تصویر کشیده می‌شوند، به کمک انسان این اتفاق می‌افتد. مؤلفه دوم، تقابل درون و بیرون است. با گشودن پنجره به عمارت یا از بالای گلدسته مسجد جامع عباسی به میدان نقش‌جهان، تقابل ناظر و منظر اتفاق می‌افتد و فضایی پر از نقش و طرح و زیبایی پیش روی مخاطب به تصویر کشیده می‌شود. بنابراین می‌توان گفت سعی شده در فرم اثر به این نکته توجه شود و ازنظر من این نکته حاکی از نگاه تیزهوشانه فیلم‌ساز است.» سیاوش گلشیری به روایت‌های مختلفی که در فیلم از میدان نقش‌جهان، سی‌وسه‌پل، منارجنبان، هشت‌بهشت و… می‌بینیم، اشاره کرد و ادامه داد: «آنچه این نماها را متفاوت می‌کند، چگونگی به تصویر کشیدن زاویه دید است که بر اساس ویژگی‌های انسانی، تقابل درون-بیرون و ناظر-منظر و به تصویر کشیدن انسان در موقعیت جغرافیایی پلان‌ها اتفاق افتاده و زاویه دید معنادار و متشخصی را ایجاد کرده است. حسن ختام این اثر ویدئویی هم تصویر قوس آذر است که متناسب با زمان انتشار فیلم انتخاب شده است.» گلشیری که مدرس فیلم‌نامه‌نویسی و ادبیات داستانی است از ریتم مناسب، انتخاب خوب موسیقی، ارائه روایت اسطوره‌ای و از همه مهم‌تر، اختصار و ایجاز در عین ارائه محتوای لازم و کافی، به‌عنوان محاسن ویدئوی یک دقیقه شکوه اصفهان یاد کرد.
روایتی که ما را مسافر «نگارستان» اصفهان کرد
پیمان زندی، یکی از اهالی فن حوزه فیلم‌سازی و تهیه‌کنندگی با محوریت ایران‌شناسی است که ویدئوی یک دقیقه شکوه اصفهان را دیده و بسیار پسندیده است. از او خواستم از جایگاه یک متخصص روایتی از ویدئو را برایمان ارائه دهد. زندی که خود در فیلم‌های بلند و کوتاه و پروژه‌های بسیار خلاقانه و متفاوتش اصفهان را به طرق مختلف به تصویر کشیده، بیان کرد: «مجید عرفانیان اصولا در کارهایش نگاه ظریفی دارد. همه‌چیز را موشکافانه می‌بیند و تحلیل می‌کند. این خصوصیت در کار و کاراکتر حرفه‌ای‌اش بارز است و در فیلم یک‌دقیقه‌ای اصفهان هم نمود داشت و من خیلی از دیدنش لذت بردم.» به روایت مدیر گروه گردونه مهرگان، پلان اول فیلم، شبیه یک پوستر برای اصفهان است و طراحی چنین قصه و شروعی، بسیار انتخاب هوشمندانه‌ای بوده است. این نمای افتادن سیب نماد هوش و تفکر و حق انتخاب و ظهور خلاقیت انسان است و یادآور آن بیت معروف «که عشق آسان نمود اول، ولی افتاد مشکل‌ها». بنابراین حضور چنین عنصری در بک‌گراند نقش‌جهان که سراسر هنر است و اینکه انسان آمده در چنین فضایی پیوندی بین فضای معنوی و مادی و آسمانی و زمینی ایجاد کرده بسیار جذاب است و از آغازی باشکوه برای روایت اصفهان خبر می‌دهد. زندی که فارغ‌التحصیل رشته نقاشی دانشگاه هنر است، تحصیل را در اصفهان و تهران تجربه کرده و فیلم‌های بلند و کوتاهی که در حوزه ایران‌شناسی ساخته، جوایز بین‌المللی زیادی از فستیوال‌های مهم جهان دریافت کرده‌اند، اضافه کرد: «هر شهری از دیدگاه من شخصیتی دارد و اصفهان هم شخصیت خاص و ویژه خودش را دارد. وقتی موشکافانه و عمیق ببینید این شخصیت را می‌شناسید. اصفهان از نگاه من، شهر نگارستان است. نقوش، خیلی در این شهر خودنمایی می‌کنند. بنابراین کاری که مجید عرفانیان در فیلم یک‌دقیقه‌ای‌اش انجام داده این بوده که منِ مخاطب را با فرم‌ها و نقش‌ها به دیدن اصفهان می‌برد و مدهوش می‌کند.» او ادامه داد: «در بخشی که هنرمندان صنایع‌دستی را می‌بینیم، انگار افسونگرانی هستند که خلق نگاره‌ها به دستان آن‌ها رقم می‌خورد و روایت باوجود آن‌ها کامل می‌شود و رشد می‌کند.» پیوند میان فضای خیالی و واقعی، نکته مهم دیگری است که پیمان زندی از آن به‌عنوان نقطه قوت فیلم یک دقیقه شکوه اصفهان، یاد می‌کند؛ در فیلم نماهایی از طبیعت اصفهان با گل‌وبته‌ها و نقش و نگارهای معماری این شهر تلفیق می‌شوند و مخاطب می‌بیند که چطور طبیعت و هنر در اصفهان به هم پیوند خورده‌اند. ریتم خوب، پلان‌های سریع و گویا و تأثیرگذار و نماهای چشم‌نواز نقاط قوت دیگری هستند که پیمان زندی در توصیف فیلم، از آن‌ها یاد می‌کند.
این فیلم‌ساز که به‌تازگی جایزه دستاورد ویژه (Special Achievement Award) بهترین فیلم کوتاه خارجی در جئوفیلم فستیوال ایتالیا (Geo Film Festival) را برای فیلم «آب، زمین و غذا برای همه» به دست آورده در ادامه، به حوزه فیلم‌سازی گردشگری به‌عنوان شاخه مغفول مانده در ایران اشاره کرد و افزود: «ما در ایران در ویترین‌سازی خیلی عقب هستیم، درحالی‌که جریان رسانه‌ای در دنیا بسیار در این حوزه طی سال‌های اخیر پیشرفت کرده است. هنر تصویر خیلی جاها می‌تواند به ایران کمک کند. کشورهای دیگر در این حوزه خیلی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و همه سازمان‌ها و ارگان‌هایشان نه‌فقط برای برند خودشان که برای کشورشان به تولید محتوا و تبلیغات می‌پردازند. مثلا ترکیه نقشه قدرتمندی در این زمینه برای خودش طراحی کرده و حتی ایرلاین‌هایش در تولید محتوا به برندینگ ترکیه می‌پردازند؛ چون می‌دانند رشد فقط زمانی اتفاق می‌افتد که همه باهم رشد کنند.» این فیلم‌ساز مستقل و ایده‌پرداز در حوزه ایونت‌های گردشگری و فرهنگی، تأکید کرد: «بنابراین همه مجموعه‌هایی که در حوزه گردشگری کار می‌کنند یا حتی ربطی به این حوزه ندارند باید به جریان پیشرفت کمک کنند. من شخصا به شهرداری اصفهان تبریک می‌گویم که به این موضوع توجه کرده و امیدوارم شهرداری‌ها و سازمان‌های دیگر شهرهای ایران هم فعالیت در این حوزه را پیگیری کنند.» در انتهای گفت‌وگویم با زندی از «رقص زندگی» پرسیدم و او از چهار بار سفر به استان اصفهان در جریان تولید این فیلم بلند 70 دقیقه‌ای گفت؛ فیلمی راجع به سفر آب در ایران که تابه‌حال در 50 فستیوال جهانی شرکت کرده و 8 جایزه بین‌المللی گرفته و جالب اینکه روایت‌های نابی از میراث ملموس و ناملموس اصفهان را هم در خود دارد. امیدواریم شاهد اکران ویژه این فیلم در اصفهان باشیم.
