پاندمی کووید-19 از زمان پیدایش، چالشهای متعددی را پیش روی افراد و جوامع قرار داده است. تغییر شرایط زندگی و فاصلهگذاری اجتماعی، مشکلات روحی و روانی ناشی از استرس بیماری، تعطیلی مدارس و دانشگاهها و مراکز ورزشی و تفریحی، همه و همه بر سبک زندگی ما تأثیر خواهند گذاشت.
عوامل خطر کووید 19
سالمنبودن سبک زندگی؛ زمینه بیماریهای متعددی مانند چاقی، دیابت، پرفشاری خون، بیماریهای ریوی و بیمــــــاریهای دیگــــــری را فراهم میکند. این بیماریها نهتنها بهخودیخود به فرد آسیب میزنند، بلکه عوامل خطر و عوارض ابتلا به کووید 19 را نیز افزایش داده، پیشآگهی بدتری برای مبتلایان رقم میزند. سبک زندگی جنبههای مختلفی دارد که از آن میان به تغذیه، فعالیت فیزیکی، بهداشت فردی، الگوی خواب، پرهیز از مصرف دخانیات و مواد، روابط دوستانه و خانوادگی مناسب اشاره کرد. اما چاقی و دیابت از مهمترین عوامل خطرساز برای بیماران مبتلا به کووید 19 هستند.
بر طبق یک مطالعه از بانک جهانی، چاقی (شاخص توده بدنی 30 و بیشتر) احتمال بستریشدن به علت کووید 19 را دو برابر میکند.
عوامل خطر تغذیهای کووید- 19 هم عبارتاند از:
سوءتغذیه پروتئین انرژی (لاغری، کموزنی و کوتاهقدی)؛
اضافهوزن و چاقی؛
کمبود ریزمغذیها مثل کمبود آهن، کمبود روی، کمبود ویتامین آ، کمبود ویتامین دی و کمبود ید.
راهکارها
برای مقابله با چاقی، لازم است برنامه تغذیه و ورزش مناسب داشته باشیم.
تغذیه سالم درواقع عادات غذایی را شامل میشود که بتواند درمجموع املاح، ویتامین، پروتئین و سایر نیازهای بدن را تأمین کند.
مواد غذایی مختلف و متنوع هر یک برای اندامهای خاصی مفید هستند و مصرف جامع از این مواد باعث میشود تا نیاز روزانه به مواد و املاح مختلف تأمین شود.
یک برنامه غذایی سالم، برنامه روزانهای است که مواد غذایی از هر یک از دستههای غذایی زیر با رعایت نسبت لازم در آن گنجانده شده باشد:
نان و غلات، میوهها و سبزیها، شیر و لبنیات، گوشت و تخممرغ، حبوبات و چربیها.
بدیهی است که میزان نیاز به همه این گروهها یکسان نیست و بهترتیب میزان نیاز روزانه به هر یک از این مواد کم میشود.
نوشیدن آب کافی روزانه (8 لیوان در روز)، استفاده از شیر و لبنیات کمچرب (حداقل روزانه دو لیوان شیر)، مصرف ماهی حداقل دو بار در هفته، پرهیز از مواد غذایی سرخشده و فستفودها و نوشابههای گازدار، استفاده از روغن مایع گیاهی و گنجاندن انواع آجیل و مغزهای بینمک مواردی است که برای داشتن تغذیه سالم باید در نظر گرفته شود.
هرچند مکملها نیز میتوانند مواد موردنیاز بدن را تأمین کنند اما مصرف غذای سالم از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است و باید سعی شود با مصرف میوهها، سبزیها و غذاهای سالم این مواد برای بدن تأمین شود. در حال حاضر مطالعه مستندی که نشان دهد انواع مکملها نقشی در پیشگیری از ابتلا به کرونا ویروس جدید (کووید 19) داشته باشند، وجود ندارد، ولی بهطور مشخص کمبود پروتئین، ویتامین دی، ویتامین سی، ویتامین آ و سلنیوم در ناتوانکردن سیستم ایمنی برای مقابله با هر عفونتی دخیل هستند.
پس توصیه به مصرف این مکملها تنها در افراد با کمبود ریزمغذیها توصیه میشود. همیشه باید مراقب اثرات سوءمصرف بیشازاندازه این مکملها بود. اغلب افراد با تغذیه سالم نیاز به مکمل ندارند. در ایران با توجه به شیوع کمبود ویتامین دی، این ویتامین پس از بررسی در صورت نیاز توسط پزشک تجویز میشود. در زمان فاصلهگذاری اجتماعی، فعالیت بدنی از اهمیت زیادی برخوردار است. به همان اندازه که ویروس کرونا خطرناک و مرگآفرین است، اثرات ناگوار و مخرب بیتحرکی و نشستن طولانیمدت بر سلامتی، میتواند منجر به عواقب ناخوشایندی مانند سکته قلبی و مغزی، دیابت، فشارخون بالا، چاقی، چربی خون بالا، کبد چرب، افسردگی، کاهش قوای عضلانی و… شود. از سوی دیگر، فعالیت بدنی با شدت متوسط، ایمنی بدن را در مقابل کووید 19 بالا میبرد؛ همچنین در کاهش استرسهای ناشی از پاندمی مؤثر است.
این یک واقعیت تلخ است که در دوران مبارزه با ویروس کووید 19 مجبوریم در خانه بمانیم تا خود را از تهاجم ویروس در امان نگاه داریم. در این حالت بسیاری از فعالیتهایی که تاکنون انجام میدادهایم مانند فعالیتهای ورزشی و تفریحی دستهجمعی، گردش در طبیعت، سفر و پیادهروی همراه دوستان و آشنایان و… محروم میشویم و به برنامههایی روی میآوریم که کمترین فعالیت جسمانی را همراه دارد مانند تماشای تلویزیون، گشتوگذار در شبکههای اجتماعی، کتابخوانی و… که اگر به همه ابعاد سلامت خود نیندیشیم، ممکن است در دوران خانهنشینی مبتلابه اختلال مهم کمتحرکی شویم که میتواند سرمنشأ بسیاری از مشکلات سلامتی باشد. به همان اندازه که ویروس کرونا خطرناک و مرگآفرین است، بیتحرکی و نشستن طولانیمدت سم مهلکی است که بهاندازه استفاده از یک پاکت سیگار در روز میتواند ضربههای جبرانناپذیر بهسلامتی وارد آورد.
مهم است بدانیم که انجام فعالیت بدنی هرچند ناچیز، بسیار بهتر از بیتحرکی است. افرادی که فقط کمی تحرک دارند، بهوضوح نسبت به سایرین وضعیت سلامت بهتری دارند. حتی تنها 5 دقیقه فعالیت در ساعت میتواند اثرات مخرب نشستن طولانیمدت را خنثی کند. این موضوع نیز اهمیت دارد که انجام فعالیت بدنی و ورزش لازم نیست حتما در زمین بازی یا کوچه و خیابان یا در دل صحرا و دامن طبیعت باشد، در خانه و در دوران قرنطینه خانگی نیز میتوان فعال بود.
توصیه میشود در این روزها که اغلب در خانه به سر میبریم، حرکت و فعالیت را بهعنوان قسمتی از برنامه روزمره خود در نظر بگیریم، انجام بسیاری از فعالیتهای ورزشی بخصوص حرکات کششی یا قدرتی در منزل امکانپذیر و مؤثر است. از نشستن طولانیمدت و بیتحرکی پرهیز کنیم. از سبزیها و میوهجات با رنگهای متنوع در برنامه غذایی روزانه استفاده کنیم. از مصرف مواد قندی، نشاستهای، چربی، شیرینیها در حجم زیاد پرهیز کنیم. به میزان کافی از مواد غذایی پروتئینی مثل حبوبات، تخممرغ، ماهی و انواع گوشت استفاده کنیم.