اصفهان شهر خانه‌موزه‌هاست

شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم) تعاریف مختلفی درباره موزه ارائه کرده است که براساس آخرین تعریف این شورای جهانی، «موزه مؤسسه‌ای است دائمی، بدون اهداف مادی، در خدمت جامعه و پیشرفت آن که به روی همگان گشوده است. هدف موزه‌ها، گرد آوری، حفاظت، پژوهش، ارتباط و نمایش میراث ملموس و غیرملموس بشریت و محیط او، به منظور اهداف آموزشی، مطالعه و بهره‌مندی از لذت است.» در این میان، موزه‌ها در گونه‌های مختلفی طبقه‌بندی شده‌اند که در این تقسیم‌بندی‌ها خانه موزه‌های تاریخی نیز سهم بسزایی دارند. تعداد 32 انجمن تحت نظارت شورای بین‌المللی موزه‌ها وجود دارند که درباره معیارهای حرفه‌ای موزه، آگاهی‌های علمی مشترک و بر قراری ارتباط با دیگر سازمان‌ها فعالیت می‌کنند و یکی از آن‌ها انجمن بین‌المللی خانه موزه‌های تاریخی است و بر این نکته تأکید دارد که کانون توجه درخانه‌موزه‌ها فقط اشیای به نمایش درآمده نیست، بلکه به لحاظ بار تاریخی فرهنگی حاکم در این بناها، فضا نیز درزمان ومکان خود تفسیر ومعرفی می‌شود.
خانه‌های تاریخی برای اولین‌بار در سال 1997 میلادی در شهر جنوا در ایتالیا مورد توجه واقع شدند و ماهیت و ارزش آن‌ها بررسی و تعریفی از خانه‌موزه‌های تاریخی ارائه شد و نشان می‌داد که خانه‌موزه‌های تاریخی باید به روی عموم باز باشند و اثاثیه و مجموعه‌های مختلف را درخود جای داده‌اند.
 این خانه‌ها حتی اگر نه به صورت دائــمی بــلکه به منــاسبت‌هــای مخــتلف باز بــاشند، از دیــدگاه موزه‌شناسی، طبقه‌بندی ویژه‌ای را به خود اختصاص می دهند که خانه‌موزه‌های تاریخی نام دارد و پیوند ناگسستنی میان ساختمان و محتویات آن‌ها وجود دارد؛ البته این محتویات می‌تواند ملموس و ناملموس باشد.
یک سال بعد انجمن بین المللی خانه‌موزه‌های تاریخی به عنوان یکی از انجمن های وابسته به شورای بین المللی موزه‌ها بنیاد شد، انجمنی با اساسنامه‌ای مشخص که مکانی برای ارائه مشکلات خانه‌موزه‌ها و ارائه راهکارها برای حفاظت و مدیریت این نوع از موزه‌هاست که دارای ویژگی‌های مختلف هنری، فرهنگی و اجتماعی هستند. فعالیت این انجمن با برگزاری کنفرانس‌هایی قوت گرفت که با هدف بررسی و بهبود معیارهای حفاظت، مرمت و امنیت خانه‌موزه‌ها و توسعه ارتباط با بازدیدکنندگان برگزار می‌شد و اولین کنفرانس با عنوان خانه‌موزه‌های تاریخی، با مردم سخن می‌گویند، به خوبی این اهداف را عیان ساخت تا آنجا که برگزاری چنین کنفرانس‌هایی درباره خانه‌موزه‌های تاریخی همچنان ادامه دارد.
از نگاه انـــجمن بـــین‌الـــمللی خانه‌موزه‌های تاریخی، تمامی ساختمان‌ها در هر دوره‌ای اگر به موزه تبدیل شده باشند، در تقسیم‌بندی موزه‌ها در گروه خانه‌موزه‌های تاریخی قرار گرفته‌اند. نکته شایان توجه این است که خانه موزه‌ها سرشار از مباحث فرهنگی، هنری، تاریخی، معماری و آگاهی‌های اجتماعی هستند و فقط به دلیل داشتن اشیای خاص یا معماری جاذب، موردتوجه قرار نمی‌گیرند؛ بلکه باتوجه به داشتن وجود محیط محسوس، تجربه‌ای متفاوت با دیگر با موزه‌ها برای بازدیدکننده ایجاد می‌کنند.
بعد از آنکه پروژه طبقه‌بندی خانه‌موزه‌های تاریخی ارائه و در سال 2007 میلادی منتشرشد، خانه‌های‌موزه‌های تــــاریخی در یازده گروه شامل خانه شخصیت‌ها، خانه‌های مجموعه، خانه‌های زیبا، خانه‌های رویدادهای تــــاریــــخی، جـــامعـــه‌هـــای مــــحلی، خانه‌های اجدادی، خانه‌های قدرت، خانه‌های مقام روحانیت، عوام، خانه‌های روزگار و خانه‌ها برای موزه‌ها قرار داده شدند، که باتوجه با تقسیم‌بندی انجمن بین المللی خانه‌موزه‌های تاریخی، خانه‌های زیبا خانه‌هایی هستند که اولین دلیل موزه شدنشان این است که آن خانه یک اثر هنری است؛ خانه‌های مجموعه یا خانه مجموعه‌داران است یا خانه‌ای است که از برای نشان دادن یک مجموعه استفاده می‌شود.خانه‌های نقاشان، نویــــسنـــدگان، مــــوســـیقیــــدان‌هـــا، سیاستمداران، قــــهرمانان نظامی، ورزشـــکاران، پـــزشــــــکان و ســـایر شخصیت‌ها در زمینه‌های مختلف در گروه خانه‌های شخصیت‌ها قرار می‌گیرند، خانه‌هایی که با هدف پژوهش در فرهنگ جامعه‌های محلی ایجاد شده‌اند  خانه‌های جامعه‌های محلی نام دارند، صومعه‌ها، خانه‌های روحانیون و راهبان و کلیساها و مساجد ویژه همراه به عنوان خانه‌های مقام روحانیت شناخته می‌شوند، خانه‌های قدرت گویای کاخ‌ها و قلعه‌های بزرگ‌اند، خانه‌هایی که یادآوری‌کننده رویدادی است که در آن خانه رخ داده، خانه‌های رویدادهای تاریخی نام گرفته‌اند، خانه‌های اجدادی وابسته به دودمان یک خانواده گسترش یافته‌اند، خانه‌های عوام ساختمان‌های محلی هستند که شیوه‌های گذشته زندگی را نشان می‌دهند، خانه‌های روزگار الهام‌بخش سبک‌های دورانی متفاوت هستند و خانه‌هایی که به مکان‌هایی برای مجموعه‌های متفاوت، بدون ارتباط با تاریخ خانه، تبدیل شده است؛ در قالب گروه خانه‌ها برای موزه‌ها قرار گرفته‌اند. در خانه موزه‌ها فضا در خدمت محتواست و ارتباط متقابلی میان مالک، مجموعه و ساختمان وجود دارد که نشان‌دهنده احساس تعلق مجموعه به مالک و ساختمان است و بررسی یازده گروه خانه‌موزه‌های تاریخی نشان می‌دهد که اگرچه به راحتی می‌توان همه انواع این خانه‌های تاریخی با چنین مضمون‌هایی را در اصفهان یافت، اما با تأسف باید گفت که اصفهان خانه‌موزه ندارد.