او در ادامه مثالهایی هم ضمیمه حرفهایش کرد؛ مثلا اینکه «در بحث بیمه عمر، با فردی مواجه شدیم که بهطور ساختگی مراسم فوت برای خود برگزار کرد و جنازه سوخته اتباع بیگانه را به جای خود قرار داد تا بیمه عمر دریافت کند. بعد از ۱۰ سال متوجه شدیم این فرد زنده است. چند سال پیش باندی در شهر قم پیدا کردیم که در میان آنها تعدادی پزشک و پرستار بودند. این گروه به طور شبکهای فعالیت میکردند. چند وقت پیش با مورد عجیبی برخورد کردیم؛ فردی در یکی از محلههای شهریار پای خود را با چوب و آهن شکاند تا خسارت دریافت کند. البته اکثر این افراد اتباع خارجی هستند که به جای کارکردن ترجیح میدهند بیمه دریافت کنند؛ چراکه هزینه درمان افرادی که از این طریق آسیب میبینند، رایگان است؛ بنابراین چنین افرادی از پرداخت حق درمان به بیمارستان نیز معاف میشوند.»
آمارها چه میگویند؟
براساس گزارشهای اعلام شده از سوی پزشکی قانونی که در رسانهها منتشر شده، در ۹ ماه گذشته امسال، ۱۰ هزار و ۲۳۱ مورد خودزنی کشف شده است، خودزنیهایی شامل ۷۸۸۶ مرد و ۲۳۴۵ زن که با ادعای نزاع و با هدف دریافت دیه و خسارت انجام شده بوده و پس از کشف در مراکز پزشکی قانونی، به مراجع قضایی اعلام شده است. به گفته فرزانه مهدیزاده، سرپرست دفتر امور معاینات بالینی سازمان پزشکی قانونی بسیاری از موارد خودزنی که با ادعای نزاع و درگیری انجام میشود، توسط کارشناسان با تجربه پزشکی قانونی قابل تشخیص است: «متأسفانه در سالهای اخیر مواردی دیده شده است که فرد یا افرادی به قصد کلاهبرداری و اخذ خسارت، به کمک شخص یا اشخاص دیگر صدمات متعدد و نسبتاً شدید که حتی شامل شکستگیهای استخوانی میشود، در خود ایجاد میکنند که گاهی منجر به ایجاد نقص عضوهای ماندگار در افراد میشود. این افراد با ادعای حدوث این آسیبها و عوارض در سانحه تصادفهایی که ساختگی است و یا با ادعای نزاع و درگیری با هدف دریافت دیه و جبران خسارت به پزشکی قانونی مراجعه میکنند، در حالی که بسیاری از این صدمات ساختگی قابل تشخیص است. افرادی که اقدام به خودزنی میکنند در بیشتر موارد نه فقط از آسیب رساندن به خود سودی نمیبرند، بلکه با مشکلات قانونی و قضایی نیز روبرو خواهند شد.»
صحنهسازی جرم است
تصادفات ساختگی پدیـده جدیدی نیست، اما مشکلات و نابهسامانیهای اقتصادی باعث افزایش آن شده است؛ درحالیکه چنین صحنهسازیهایی برای دریافت دیه از اساس جرم شناخته میشود. بر اساس ماده ۶۱ قانون بیمه اجباری خسارت واردشده به شخص ثالث مصوب ۱۳۹۵ انجام این کار جرم انگاری شده و اگر کسی با انجام اعمال متقلبانه مانند صحنهسازی صوری تصادف، تعویض خودرو یا ایجاد خسارت عمدی، وجوهی را بابت خسارت دریافت کند مجرم شناخته میشود. انجام این اقدام منجر به حبس از شش ماه تا دو سال و جزای نقدی معادل دو برابر وجوه دریافتی محکوم میشود. عبدالصمد خرمشاهی، حقوقدان در این باره به «اطلاعات» گفته است: «این مسئله دو جنبه دارد؛ جنبه اول از حیث خسارت و جراحتی است که به خود فردی که خودزنی میکند برمیگرددو از لحاظ حقوقی، نمیتوان این فرد را متهم به آسیبزدن به خودش کرد، چون هر شخص مسئول جسم و سلامت خود است! اما از منظر کسی که مورد اخاذی یا سوءاستفاده قرار گرفته است، آن شخص میتواند به دلیل ضرر و زیانی که دیده است، از فرد یادشده شکایت کند که در صورت اثبات فرد خودزن به حبس یا جزای نقدی محکوم خواهد شد. اگر حادثهای که رخ داده است جنبه عمومی پیدا کند؛ مسلما دستگاه قضا میتواند به عنوان مدعیالعموم به ماجرا ورود پیدا کند و شخصی را که خودزنی کرده است تحت تعقیب قضایی قرار دهد. اما اگر حادثه جنبه عمومی نداشته باشد، قابل پیگیری قضایی از سوی دادستانی و سایر نهادهای دولتی مرتبط، نیست.» در این میان، اما تنگناهای اقتصادی و همچنین نرخ بالای بیکاری در کشور سبب شده تا افرادی که دست به چنین کاری میزنند، صابون همه چیز را به تن خود بمالند و برای کسب درآمد تن به چنین اقدامی بزنند؛ اقدامی که به گفته رضا اسماعیلی، جامعهشناس، از این رو انجام میگیرد که فرد بتواند با استفاده از ظرفیتهای اقتصادی و اجتماعی که تأمین اجتماعی در اختیار او قرار میدهد، آیندهای مطمئن برای خود بسازد و به حداقلهای زندگی دسترسی داشته باشد. این جامعهشناس ادامه میدهد: «جامعه ایرانی در حال ابزاریشدن است. در چنین جامعهای افراد سعی میکنند که به طور آشکار و پنهان و قانونی و غیرقانونی از تمامی ظرفیتهای اقتصادی برای پاسخ به نیازهای خود، بهره ببرند. مسلما بیمه نیز یکی از منابع مهم است که البته همه به طور یکسان به آن دسترسی ندارند. بنابراین، برخی برای استفاده از چنین امکانی دست به صحنهسازی و اخذ دیه میکنند. البته این رفتار بیشتر در اقشاری دیده میشود که آگاهی بالایی از قانون و استفاده از آن دارند و امکان زد و بندهای اولیه نیز برایشان فراهم است. از سوی دیگر، افراد محروم نیز به دلیل محرومیتها و فشارهای اقتصادی ممکن است دست به چنین کاری بزنند.»