فراتر از یک اختلال! کاربران شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس از پنجشنبه هفته گذشته برای دسترسی به این پلتفرم با مشکل روبه‌رو شدند؛ به طوری که تنها با استفاده از فیلترشکن امکان وارد شدن به این اپلیکیشن را پیدا کردند. هر چند وزیر ارتباطات ساعاتی بعد از فراگیرشدن این مشکل، اعلام کرد که اختلال موجود صرفا در اپراتور همراه اول پیش آمده و در حال بررسی است. او از بقیه خواست به این شایعات دامن نزنند که این شایعات چیزی جز تشویش اذهان نیست.
یک روز بعد، جمال هادیان، رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اعلام کرد که اختلال کلاب‌هاوس در شبکه همراه اول، ایرانسل و مخابرات ایران به ما گزارش شده و بررسی‌ها از صحت گزارش‌ها حکایت دارد. تا الان می‌توانم این‌گونه بگویم که ادامه اختلال‌ها عادی نیست و بحث فیلتر این شبکه حتی در کارگروه مصادیق مجرمانه مطرح نشده. اپراتورها در پاسخ به سازمان تنظیم مقررات، دریافت حکم یا اختلال عمدی را رد می‌کنند؛ اما شواهد حاکی از وجود اختلالی جدی است. حالا با گذشت بیش از یک هفته از عدم دسترسی کاربران به کلاب‌هاوس و همچنین دستور وزیر ارتباطات به اپراتورها برای رفع این مشکل، کاربران همچنان برای دسترسی به این پلتفرم با اختلال مواجه هستند؛ اقدامی که به گفته کامبیز نوروزی، حقوق‌دان و فعال رسانه‌ای، اقدامی کاملا غیرقانونی است.
بیش از یک هفته است که کاربران کلاب‌هاوس برای دسترسی به این شبکه با مشکل و اختلال مواجه هستند؛ اختلالی که اگرچه هنوز هیچ مرجع رسمی آن را به عهده نگرفته، اما خبر از فیلترینگ کلاب‌هاوس می‌دهد. آیا این اقدام از نظر حقوقی قانونی است؟
از نظر حقوقی فیلترینگ به طورکلی غیرقانونی و نقض حق آزادی بیان است؛ به غیر از مواردی همچون خشونت علیه کودکان، معاملات غیرقانونی، قاچاق مواد مخدر و.... فیلترینگ یکی از موارد ثابت‌شده و گسترده سانسور است؛ منتهی به دلیل واژه‌شناسی، فضای دیجیتال و وب را فیلترینگ می‌نامند. از سوی دیگر، فیلترینگی هم که اتفاق می‌افتد، بسیار کلی است. در سانسور که بیش از یک قرن است در مطبوعات، سینما و تئاتر رواج دارد، محتوای خاص و مشخصی حذف می‌شود؛ درحالی‌که فیلترینگ بسیار وسیع است و مانع از دسترسی کاربران اعم از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان محتوا به فضای کلی می‌شود و به همین خاطر همین هم از سانسور بسیار بدتر است.
اما هیچ‌کدام از مواردی که به آن اشاره کردید در کلاب‌هاوس اتفاق نیفتاده است. فکر می‌کنید دلیل فیلتر این شبکه اجتماعی چیست؟
اتفاق مهمی که در کلاب‌هاوس افتاده این است که افراد به حق آزادی بیان به راحتی دسترسی دارند و با توجه به بستری که این شبکه ایجاد کرده، آن‌ها می‌توانند بی‌پروا در رابطه با مسائل مختلف گفت‌وگو کنند و حرف بزنند و مسائلی را مطرح کنند که امکان طرح آن‌ها در رسانه‌های رسمی به دلیل اعمال نظارت‌هــــا و محدودیت‌های شـدیـــد، هـیــچ‌گـــاه وجود نداشته است. شاید مهم‌ترین مشکل هم همین موضوع است؛ اینکه برخی‌ها نمی‌توانند آزادی بیان در شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس را تاب بیاورند. نکته جالب در رابطه با حضور افراد در شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس، این است که برخلاف سایر شبکه‌های اجتماعی، افراد نمی‌توانند هویت واقعی خود را پنهان کنند. این آزادی بیان، برای برخی‌ها غیرقابل تحمل است و از آن واهمه دارند.
گفته می‌شود فیلترینگ کلاب‌هاوس از سوی اپراتورها و بدون طی‌کردن فرایند فیلتر در کشور انجام شده. اپراتورها با چه متر و معیاری دست به این کار زده‌اند؟
فرقی نمی‌کند. در کشور هیچ مرجعی برای اعمال فیلتر، صلاحیت قانونی ندارد. شورای عالی فضای مجازی یا کمیته مصادیق محرمانه که در سال‌های اخیر نسبت به فیلترینگ برخی از شبکه‌های اجتماعی اقدام کرده نیز حتی به نظر من، صلاحیت قانونی برای این کار ندارد. فیلتر کلاب‌هاوس هم از همین قاعده پیروی می‌کند و بنابراین غیرقانونی است، به علاوه اینکه در موارد دیگر فیلترینگ براساس دستور مرجع خاصی اتفاق افتاده؛ برای مثال، تلگرام به دستور یک قاضی فیلتر شد. برخی از سایت‌ها با دستور کمیته مصادیق مجرمانه مسدود شدند؛ اما در رابطه با فیلتر کلاب‌هاوس، ظاهرا هنوز هیچ مرجع خاصی به صورت آشکار دستور به فیلترینگ نگرفته است و خود اپراتورها باعث اختلال در دسترسی کاربران به این فضا شده‌اند که البته این اقدام نیز به‌هیچ‌عنوان قانونی نیست و اپراتورها تنها وظیفه تأمین و ارائه خدمات به کاربران را دارند، نه بیشتر از این. بنابراین اپراتورها مطلقا اجازه فیلتر شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس را ندارند.
آیا با توجه به بی‌توجهی کاربران به فیلتر و ادامه فعالیت در کلاب‌هاوس و همچنین غیرقانونی بودن آن، ممکن است کلاب‌هاوس رفع فیلتر شود؟
تمام این تلاش‌های پرهزینه و گران‌قیمت که به منظور مسدودسازی پلتفرمی‌هایی همچون کلاب‌هاوس انجام می‌شود، شکست خورده است. اکنون بیش از دو دهه است که در ایران، همواره سعی شده با اعمال فیلتر امکان دسترسی مردم به اینترنت و پلتفرم‌های مختلف را محدود کنند؛ درحالی‌که در همه این سال‌ها، هیچ‌گاه موفقیتی حاصل نشده است؛ برای مثال، درحال حاضر چندین سال از فیلتر تلگرام در کشور می‌گذرد؛ اما حدود 50 میلیون کاربر ایرانی همچنان در این شبکه اجتماعی مشغول فعالیت هستند که این مسئله به خوبی نشان می‌دهد فیلترینگ پروژه‌ای شکست‌خورده است و تأثیری در انتخاب و فعالیت مردم در شبکه‌های اجتماعی ندارد. درواقع فیلترینگ هیچ معضل و مشکلی را حل نمی‌کند و هیچ راهی برای بستن چنین فضاهای عمومی وجود ندارد و فیلتر فقط باعث تحمیل هزینه‌های گزاف و بیهوده به کشور می‌شود. فضای مجازی هر روز امکانات جدیدی را رو می‌کند و براساس سلیقه کاربران محتوای جدیدی را ارائه می‌دهد؛ بنابراین تلاش‌ها در جهت محدودسازی این فضاها راه به جایی نمی‌برد و باید به جای این کارها اجازه دهند که صداوسیما حرفه‌ای عمل کند و آزادی بیان در فضاهای واقعی نیز وجود داشته باشد و افراد بتوانند با هر گرایشی آزادانه در محیط‌های رسمی گفت‌وگو کنند و حرف خود را بزنند؛ بدون اینکه محدودیت یا مشکلی برای آن‌ها به وجود آید.
افزودن دیدگاه جدید