دولت‌ها به حمل‌ونقل نگاه سلیقه‌ای دارند
حال کـنونی شرکت واحد اتوبوس‌رانی اصفهان و حومه را از مدیرعامل این مجموعه، سیدعباس روحانی، جویا می‌شوم. او از خستگی مفرط این ناوگان و دلایل آن سخن گفت و اظهار کرد: «موضوع حمل‌ونقل عمومی بحثی حاکمیتی است؛ چراکه یکی از تکالیف دولت‌های مرکزی و محلی، جابه‌جایی مردم است. به همین دلیل، دولت‌هـــا روی حمل‌ونقل مردم اعمال سلیـقــه و نظر حاکمیتی دارند. بـه‌عــنــوان مثال شاید هـــر شرکت تولیدکننده و خـدمــات‌رســان مـجـاز باشد قیمت تمام‌شده خدمات را از مصرف‌کننده بگیرد؛ اما اتوبوس‌رانی هیچ‌وقت مجاز به این کار نمی‌شود.» او تعیین قـیـمـت تــوســـط مـــرکــــز تصمیم‌گیری در موضوع حمل‌ونقل عمومی را آغاز چالش حمل‌ونقل عمومی عنوان کرد و افزود: «به طور مثال برای هر مسافر 5هزار تومان هزینه می‌شود؛ اما از مسافر 1000 تومان دریافت می‌کنیم که در این میان 4 هزار تومان ضرر می‌کنیم؛ چه کسی تأمین‌کننده این 4 هزارتومان خواهد بود؟ این تکلیف دولت‌های محلی است. دولت باید یارانه‌ای را که به شهروند تعلق می‌گیرد، جبران و به حمل‌ونقل عمومی پرداخت کند. وقتی دولت مرکزی و محلی تکلیف خودشان را در قبال حمل‌ونقل درست انجام نمی‌دهند، حمل‌ونقل عمومی با چالش مواجه می‌شود.»
دولت، تحویل اتوبوس یارانه‌ای را قطع کرد
مدیرعامل شرکت واحد اتوبوس‌رانی اصفهان و حومه، تحویل اتوبوس یارانه‌ای در دولت نهم و دهم به ناوگان حمل‌ونقل را یکی از مؤثرترین کمک‌های دولت دانست و تصریح کرد: «وقتی یارانه در قالب اتوبوس داده می‌شود، دیگر نیازی به خرید اتوبوس نیست؛ آن‌هم با قیمت گزاف. در این طرح 82,5درصد دولت کمک می‌کرد و ما 17,5درصد که این موضوع در دولت یازدهم و دوازدهم کاملا منتفی شد؛ ضمن اینکه قیمت اتوبوس در کشور سرسام‌آور شد و اتوبوسی که سال 94 تنها 20 میلیون بابتش پرداخت می‌کردیم، اکنون باید بابت آن 4 میلیارد تومان پرداخت کنیم.»
روحانی نتیجه قطع‌شدن کمک دولت را افزایش عمر ناوگان، خرابی‌های مکرر ناوگان به دلیل فرسودگی، به هم خوردن مبلمان شهری، افزایش هزینه تعمیر و نگهداری و بی‌نظمی سرفاصله حرکت اتوبوس‌ها عنوان کرد. بنا به گفته او، سال 94 عمر ناوگان اتوبوس‌رانی 4 و نیم سال بوده که در حال حاضر عمر ناوگان 10 سال ونیم است. به خاطر این فرسودگی، بسیاری از اتوبوس ها از چرخه خارج شده و به خاطر قیمت زیاد، اتوبوس لازم برای شهر تأمین نشده است.
مشکلات را ببینید و منصفانه نقد کنید
روحانی با تأکید بر اینکه مشکلات این مجموعه را ببینید و منصفانه نقد کنید، بیان کرد: «در این مدت اتوبوس خریداری شده است؛ اما ما توانستیم با افزایش سرسام‌آور قیمت اتوبوس، تنها 20درصد کمبود گذشته را جبران کنیم و 80درصد دیگر همچنان فرسوده باقی مانده و این موضوع معضل کل کشور است. اتوبوس فرسوده با عمر 10 ساله نیاز به تعمیرات و نگهداری دارد و باز به همین نسبت افزایش قیمت اتوبوس، هزینه قطعات و تعمیرات افزایش یافته و بحث یارانه‌ها هم بلاتکلیف مانده است.» او با اشاره به اینکه شهرداری به اتـوبـوس‌رانــی کـمــک مـی‌کـنـد، اما این بودجه‌ها پاسخ‌گوی هزینه‌ها نیست، خاطرنشان کرد: «شهرداری اتوبوس خریداری کرده است؛ اما با تمام اتوبوسی که وارد شده، عمر ناوگان 10ساله است و در توان شهرداری نیست که جبران مافات و عقب‌افتادگی این هشت سال را بکند.»
مدیرعامل شرکت واحد اتوبوس‌رانـــی اصفهان و حومه در پاسخ به ایــن پـرســش کــه «بـودجــه حـمـل‌ونـقـل منصفانه است؟»، تصریح کرد: «بله، ما مبلغی را به عنوان بودجه در سال 1400 داشتیم؛ اما دولت تعهدات خودش را انجام نداد و بارش روی دوش شهرداری ماند؛ ضمن اینکه در هـمـیـن مدت 40درصد حقوق و دستمزد افزایش پیدا کرده است. بودجه افزایش داشته؛ اما به صورت سرسام‌آوری قیمت لوازم یدکی نیز افزایش پیدا کرده و این کمکی که شهرداری در بودجه دیده است، کفاف نمی‌دهد و موجب شده است ما کم بیاوریم. در کل، این مشکلات باعث می‌شود من در سطـح شهر نتوانم درست مأموریتم را انجام دهم و شرمنده مردم باشم.»
امسال هم مثل سال های گذشته با افزایش کرایه اتوبوس مواجه بودیم؛ اما بنا به گفته روحانی، این افزایش کرایه هم نتوانست به کاهش مشکلات اتوبوس‌رانی کمک کند.
او گفت: «ما هر چقدر کرایه را افزایش دهیم تورم بازار جلوتر است و ما به آن مبلغ نمی‌رسیم. قرار بود 30درصد هزینه حمل‌ونقل را مردم، 30درصد شهرداری و 30درصد را دولت پرداخت کند؛ اما تعهد دولت عملی نشد و تورم مضاعف داشتیم و دولت هم کمکی نکرده است.»
او ادامه داد: «اتوبوس وقتی حرکت می‌کند چه با یک مسافر چه 100 مسافر هزینه دارد. در کرونا ما به شدت با کاهش مسافر و کاهش درآمد روبه‌رو بوده‌ایم و در حال حاضر با حداقل درآمد و تنها 40درصد مسافر خدمات‌رسانی می‌کنیم.»
مشکلات اتوبوس‌رانی و افت شدید مسافر
این روزها کرونا و البته کمبود ناوگان اتوبوس‌رانی، باعث معطلی بیش از حد مسافران شده است. مدیرعامل شرکت واحد اتوبوس‌رانی اصفهان و حومه در پاسخ به این پرسش که «موافق هستید بی‌نظمی حـرکــت اتوبوس‌ها باعث کاهش مـســافـر می‌شود؟»، اظهار کرد: «بله کاملا. حمل‌ونقل باید چند شاخصه داشته باشد: ایمن، ارزان، با کیفیت و راحت باشد و به موقع و سریع برسد. هرکدام از این پارامترها نباشد مسافر ریزش پیدا می‌کند و ترجیح می‌دهد با تاکسی، ماشین شخصی، تاکسی اینترنتی یا حتی با موتورسیکلت تردد کند. البته در حال حاضر هم با توجه به این معضل، قطعا اگر بحث کرونا نبود، ما با افت مسافر روبه‌رو می‌شدیم. در کل ما زمانی زمان‌بندی را ایجاد کردیم، اما وقتی اتوبوس نیست، نمی‌توانیم زمان‌بندی را داشته باشیم.» او به خـاطــرات گـذشـتــه خـــود در اتوبوس‌رانی اشاره کرد و گفت: «من در سال 94 تلاش کردم خطوط بی‌آرتی را راه اندازی کنم. ابتدا این مسئله نامأنوس بود و مخالفانی داشت؛ اما وقتی مردم خطوط را دیدند و از سرعت و نظم آن بهره بردند، استقبال کردند و ما خطوط دیگر را هم طراحی کریم. سریع و با کیفیت و منظم و راحت و به‌موقع می‌رسید و خطوط طولانی از هر نظر برای مردم صرفه اقتصادی داشت.»
50درصد ناوگان به‌خاطر کرونا متوقف شده است
مدیرعامل شرکت واحد اتوبوس‌رانی اصفهان و حومه با بیان اینکه شوک‌هایی که به اتوبوس‌رانی وارد می‌شود ناهنجاری ایجاد می‌کند، اظهار کرد: «کرونا گریبان جامعه را گرفت و همه مسائل را با اختلال روبه‌رو کرد. این دوران باعث افت شدید مسافر شد؛ اما اتوبوس‌رانی باید ضرر و زیان را کاهش می داد. این مجموعه از سوی ستاد کرونا، مکلف شد تعداد ناوگان را پایین بیاورد. تقریبا ظرفیت ناوگان به 50درصد رسید. در حال حاضر فعال‌کردن مابقی ناوگان به این راحتی نیست. 50درصد یک ناوگان هزارتایی، 500 دستگاه می‌شود و وقتی متوقف می‌شود برای راه اندازی دوباره، هزینه و زمان نیاز دارد. خاصیت اتوبوس دیزلی این است که وقتی متوقف می‌شود، باتری و قطعات لاستیکی اتوبوس آسیب می‌بیند که باید تعویض شود و البته نیرو هم باید جذب شود.»
روحانی در پاسخ به این پرسش که «در کرونا تعدیل نیرو داشته‌اید یا خیر؟»، گفت: «بله، تعدیل نیرو داشتیم. وقتی ناوگان فعال نیست، باید با 500 راننده چه‌کار کرد. در این معضلی که معلوم نیست تا کی ادامه دارد، بازنشسته‌ها جایگزین نشده‌اند. در حال حاضر اگر ستاد کرونا اعلام کند برای بازگشایی مدارس اقدام کنید، باید دست‌کم 300 دستگاه را فعال کنیم. چیزی نزدیک به 30میلیارد تومان هزینه فعال‌کردن ناوگان متوقف‌شده است و البته در کنار آن جذب راننده را هم داریم.»
او در خصوص کمک بخش خصوصی و ورودش به بحث حمل‌ونقل عمومی گفت: «افق ورود بخش خصوصی به حمل‌ونقل عمومی و برنامه‌ریزی‌ای که داشته، یک افق 10ساله بوده که تمام شده است. سال 94 بخش خصوصی 350 دستگاه داشت و در حال حاضر 140 دستگاه اتوبوس فعال دارد. با وجود کرونا و کاهش مسافر و درآمد و البته افزایش هزینه نگهداری، اتوبوس بخش خـصـوصــی تــوان پرداخت هزینه‌ها را ندارد. آن‌هایی که اتوبوسشان فرسوده شده باشد، آن را اسقاط می‌کنند.»
روحانی در پاسخ به این پرسش که «اگر زودتر اقدام کرده بودند یا بودجه به موقع می‌رسید، اکنون با این چالش روبه‌رو نبودید؟»، ادامه داد: «بله. به موقع اتوبوس خریداری نشده است. دولت یازدهم و دوازدهم کارش را درست انجام نداده و کارخانه‌ها به حداقل تولید رسیده‌اند.»
بنا به گفته او، با توجه به افزایش سرسام‌آور قیمت اتوبوس، در حال حاضر بازسازی اتوبوس‌ها در دستور کار قرار گرفته که البته با توجه به افزایش ناگهانی قیمت قطعات این کار هم با مشکل روبه‌روست. روحانی ادامه داد: «لاستیک 30درصد افزایش قیمت داشته که برای واردکردن اتوبوس‌های خوابیده به چرخه باید نزدیک به 3 میلیارد تومان هزینه لاستیک بدهیم. قطعات آلومینیم هم 600درصد افزایش داشته است. هر اتوبوس با 500 میلیون تومان بازسازی می‌شود، وقتی هم بازسازی می‌شود، همان اتوبوس کهنه بازسازی می‌شود؛ اما استاندارد آلایندگی اتوبوس ارتقا پیدا نمی‌کند و همان آلودگی را دارد و یورو 3 باقی می‌ماند. این یعنی برگشتـن اتـوبـوس‌هــای آلاینده به شهر. در حال حاضر 400 اتوبوس یورو 4 داریم و 600 دستگاه یورو 3 است که عمر پیرترین اتوبوس یورو 4، پنج سال است.»
اتوبوس‌رانی کشور در حال فروپاشی است
روحـانــی در ادامـه گــفــت: «شاید خیلی‌ها در به کار بردن این جمله احتیاط کنند؛ اما من با جسارت می‌گویم اتوبوس‌رانی کشور در حال فروپاشی است. اگر فکری نکنند، این عقب‌افتادگی جبرانش سخت است و دودش به چشم مردم می‌رود.»
روحانی که سال‌ها تجربه سکان‌داری شرکت اتوبوس‌رانی اصفهان را قبل از سال 94 و از سال 99 تاکنون دارد، معتقد است: «اتوبوس‌رانی با چنگ و دندان اتوبوس‌های خودش را در سطح شهر نگه داشته است و این یعنی بحران.» بنا به گفته او، اگر دولت برای حل مشکل اتوبوس و تحویل اتوبوس ورود کند و با تحریم روبه‌رو نباشد و کارخانه‌های تولیدکننده بتوانند تولید کنند، شاید سال 1401، اتوبوس جدید بتواند به ناوگان‌ها اضافه شود. مشکلاتی که کارخانه‌های تولید اتوبوس با آن دست وپنجه نرم می‌کنند، به دلیل تورم و گرانی قطعات، کمر پنج کارخانه را شکست و امروز تنها دو کارخانه فعال است که خرید از آن‌ها به علت قیمت سرسام‌آور اتوبوس هم مشکل است. اگر دولت در بودجه ببیند و نمایندگان مجلس کمک کنند و اراده‌ای باشد، شاید سال دیگر اتوبوس آماده تحویل شود.» او تأکید کرد: «شهرهای کوچک مشکلاتشان خیلی بیشتر است؛ چون نمی‌توانند جابه‌جایی انجام دهند و خدمات‌رسانی با مشکل روبه‌رو می‌شود.»
باید وضعیت موجود را بهبود بخشیم
«راهکاری برای بهترشدن وضعیت نیست. وقتی اتوبوس وجود ندارد، باید وضعیت موجود را بهینه کنیم.» مدیرعامل شرکـــت اتـوبـوس‌رانــــی اصفهان و حومه با بیان این جمله گفت: «درست است که هزینه‌ها زیاد است و اتوبوس ها ارتقا پیدا نمی‌کنند؛ اما ما هم نمی‌توانیم بنشینیم و بگوییم اتوبوس نیست. از اتوبوس فرسوده نگذشتیم و بازسازی کرده و وارد چرخه کردیم؛ البته تعدادی هم اتوبوس نو خریدیم. با بازگشایی مدارس 45 دستگاه نو و 40 دستگاه بازسازی‌شده وارد ناوگان می‌شود که امیدواریم تا امکان خرید مجدد و بازسازی بیشتر بتوانیم این مشکل را برطرف کنیم؛ اما تنها چاره راه این است که دولت به این موضوع ورود کند. بازسازی هم یک مسکن و فرصت است تا دولت بودجه تأمین کرده و ورود کند. دولت باید با کارخانه‌ها قرارداد ببندد تا آن‌ها نیز بتوانند با توجه به تورم موجود، قطعات و لوازم اتوبوس را تولید کنند.»
