زعفران برای دلالی، بلای پرضرر برای تولیدکننده

برداشت بیش از 500 تنتولید زعفران کشور در سال جاری افزایش چشمگیری یافته است و برآوردها نشان می‌دهد میزان برداشت زعفران به 500 تن در سال 99 می‌رسد. علیرضا غنی‌زاده، سرپرست سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، در اواخر خرداد از وجود 27 هزار هکتار زمین زیر کشت کشاورزان برای زعفران خبر داد و گفت: «در سال جاری 500 تن زعفران در کشور تولید می‌شود که در سال گذشته حدود 350 تن زعفران تولیدشده بود.» ازاین‌رو، کمبودی در بازار زعفران وجود نخواهد داشت. با‌وجوداین، قیمت زعفران در بازار اصفهان نه‌تنها کاهش نیافته بلکه روند صعودی دارد.

زعفران یک محصول تولید داخلی محسوب می‌شود و نمونه خارجی آن در بازار موجود نیست. بااین‌حال، قیمت زعفران بسیار بالاست و عده‌ای از مردم به‌واسطه گرانی، این کالا را از سبد خرید خود حذف کرده‌اند. سرپرست سازمان تعاون روستایی وجود دلالان را عامل گرانی زعفران می‌داند، زیرا هر کیلوگرم زعفران با نرخ پایینی از تولیدکنندگان خریداری می‌شود، ولی با قیمت چند برابری به دست مصرف‌کننده می‌رسد. این مقام مسئول در مورد قیمت واقعی زعفران در بازارهای داخلی توضیح داد: «قیمت واقعی هر کیلوگرم زعفران 16 میلیون تومان است، اما باید در نظر داشت نرخ خریدی که این محصول از کشاورزان خریداری می‌شود با قیمت فروش آن تفاوت زیادی دارد. دلال‌ها با نرخ 8 میلیون تومان زعفران از کشاورزان می‌خرند و به تولیدکنندگان ضرر می‌زنند، زیرا هزینه تولید یک کیلوگرم زعفران 9 میلیون تومان است.» بنابراین دلالان باعث ضرر کشاورزان می‌شوند و در مقابل، سود چند میلیون تومانی از مردم با فروش زعفران به‌صورت گرم و مثقال دریافت می‌کنند، زیرا بعضی از آن‌ها هر کیلوگرم زعفران را با نرخ 18 میلیون تومان نیز در بازار اصفهان عرضه می‌کنند. طبق گفته‌های این مقام مسئول، در صورت تداوم مشکلات بازار زعفران و وجود دلالان، سازمان تعاون روستایی اقدام به خرید توافقی زعفران از کشاورزان می‌کند و سپس این محصول را با قیمت 10 درصد زیر قیمت بازار عرضه خواهد کرد تا دست سوداگران از این بازار کوتاه شود.

وضعیت بازار جهانی زعفران نیز مانند بازار داخلی مناسب نیست و این محصول با نرخ پایین خریداری می‌شود. طبق گفته سرپرست سازمان مرکزی تعاون روستایی، به خاطر وجود ویروس کرونا وضعیت صادرات زعفران در سال جاری مطلوب نیست و صادرات کاهش چشمگیری یافته است. از سوی دیگر، دلالان در بازار جهانی سودهای بالایی با فروش زعفران به دست می‌آورند. رضا تازیکی، مدیر ملی طرح تکاپو، در این خصوص گفت: «در حال حاضر برای هر کیلو زعفران ایرانی تنها ۳۰۰ دلار پرداخت می‌کنند، اما همان خریداران در بازار جهانی، زعفران را به قیمت هر کیلوگرم حداقل 7 هزار دلار می‌فروشند. این در حالی است که در سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰، هر کیلوگرم زعفران ایرانی بین 4 هزار تا 5 هزار دلار صادر می‌شد.» بر اساس گفته‌های این مسئول، اختلاف قیمت خریدوفروش زعفران در بازار جهانی به حدود 6300 دلار به ازای هر کیلوگرم می‌رسد که این سود نصیب واسطه یا فروشنده نهایی زعفران در خارج از کشور می‌شود. هرکیلوگرم زعفران همان‌طور که گفته شد، با نرخ کمتر از 10 میلیون تومان از کشاورز خریداری می‌شود و با قیمت پایینی این محصول صادر می‌شود. سپس هر کیلوگرم آن با نرخ بیش از 100 میلیون تومان به مصرف‌کننده نهایی در بازارهای بین‌المللی فروخته می‌شود؛ ازاین‌رو، پای دلالان در بازار جهانی زعفران باز است و سود بسیار زیادی کسب می‌کنند.

مدیر ملی طرح تکاپو معتقد است نزدیک به ۹۰ درصد زعفران جهان توسط ایران تولید می‌شود؛ به دنبال این موضوع، کاهش صادرات دلیل دیگری برای فروش زعفران با نرخ بالای توسط دلالان و سودجویی محسوب می‌شود. مدیر ملی طرح تکاپو درباره راه‌حل سامان‌دادن بازار جهانی زعفران بیان داشت: «راهکار کوتاه‌مدت، افزایش سقف تعهد ارزی برای صادرات هر کیلوگرم زعفران به 3 هزار دلار و راهکار میان‌مدت و بلندمدت، تقویت و ایجاد کنسرسیوم‌های مشترک صادراتی متشکل از شرکت‌های صاحب برند صادراتی و حمایت از حضور در بازارهای بین‌المللی و زنجیره فروش به‌صورت خرده‌فروشی زعفران است.» باوجوداین، این راهکارها در سال جاری تأثیری زیادی برای سامان دادن بازار زعفران ایفا نخواهند کرد.