حالا در نیمه دوم تیر، این طرح در کشور به اجرا درآمده و در اصفهان نیز آن‌گونه که مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری در گفت‌وگو با اصفهان زیبا آنلاین مطرح کرده بیش از هزار نفر در سایتatba.ostan_es.ir ثبت‌نام کرده‌اند. به گفته او قانون مربوط به اعطای تابعیت به فرزندان مادران ایرانی در مهر سال 1398 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. آیین‌نامه اجرایی آن‌هم در سال جاری در هیئت‌وزیران مصوب و درتاریخ 13/3 /99 ابلاغ شده است. علاوه بر این آیین‌نامه اجرایی، شیوه‌نامه‌ای برای هماهنگی بین دستگاه‌ها لازم بود؛ این شیوه‌نامه هم در تاریخ 17/4/99 توسط وزیر کشور ابلاغ شد. در گفت‌وگو با مهدی سلیمانی، مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری اصفهان به چندوچون شمول این طرح پرداخته‌ایم.
آقای سلیمانی! پیش از اعطای تابعیت به فرزندان مادران ایرانی دارای همسران خارجی، اوضاع هویتی اتباع در اصفهان چگونه بود؟
قبلا فرزندان مادران ایرانی باید به سن 18 سالگی می‌رسیدند و بعد از 18 سالگی به مدت یک سال فرصت داشتند که این تقاضا را ارائه بدهند؛ به همین خاطر افرادی که سنشان زیر 18 سال بود یا آن‌ها که بالای 19 سال سن داشتند و سروقت مراجعه نکرده بودند، نمی‌توانستند از مزایای این قانون استفاده کنند. از سویی تعداد زیادی در بیشتر استان‌ها وجود دارند که مشمولان این قانون هستند. به همین جهت برای اینکه کرامت این افراد به‌نوعی رعایت شود و با توجه به شیوع بیماری کرونا و مدیریت ترددها در اداره‌کل اتباع استانداری، ما در سایت اداره‌کل، بخشی را تدارک دیدیم که متقاضیان فرم مربوطه را در آن تکمیل می‌کنند و به‌صورت سیستماتیک برای همکاران ما ارسال می‌شود. از هفته گذشته نیز فهرست مدارکی که برای این موضوع لازم است را در سایت منتشر کردیم. افراد مذکور ابتدا باید فرم را در سایت تکمیل و ارسال کرده باشند. همکاران ما به‌نوبت با آن‌ها تماس می‌گیرند تا برای تحویل مدارک مراجعه کنند. ما استعلاماتی انجام می‌دهیم مثل استعلام ثبت‌احوال برای اصالت شناسنامه و سند تابعیت مادران ایرانی و بعدازاینکه مدارک مربوط به پدر خارجی فرزند متولدشده، مدارک تولد این فرزند و مدارک ازدواج بین زن ایرانی و مرد خارجی احراز و از سوی دستگاه‌های امنیتی استعلام شد، به‌شرط مثبت بودن استعلامات و احراز اصالت مدارک، برای صدور شناسنامه معرفی می‌شوند. برای تکمیل اطلاعات هم می‌توانند به سایت atba.ostan_es.ir مراجعه کنند.
در اصفهان چه تعداد اتباع خارجی داریم که با این طرح دارای تابعیت ایرانی می‌شوند؟
به‌طور دقیق نمی‌توان گفت چه تعداد دارای مشمولیت هستند؛ زیرا احتمال دارد شناسنامه مادران این کودکان در استان‌های دیگر صادرشده باشد، اما آن‌ها در استان اصفهان ساکن شده باشند. شرطش این است که شناسنامه آن مادر صادره استان اصفهان باشد یا اینکه خانوار در استان اصفهان ساکن باشد. بعضی از این ازدواج‌ها نیز در وقت خودش ثبت‌نشده است؛ یعنی ازدواج‌ها شرعی است؛ ولی به لحاظ قانونی در سامانه‌های ما و دفاتر ازدواج ثبت‌نشده؛ در کل آمار دقیقی از این افراد موجود نیست که بدانیم چه تعداد فرزند برای دریافت تابعیت وجود دارد.
یعنی نمی‌تواند همه را تحت پوشش قرار دهد؟
این‌یک موضوع دیگر است. چرا نمی‌تواند پوشش بدهد؟ وظیفه ما اطلاع‌رسانی است و به دستگاه‌ها هم ابلاغ کرده‌ایم. زمینه قانونی انجام این کار تا حالا فراهم نبود، خصوصا برای فرزندان زیر 18 سال یا بالای 19 سال که تابعیت نگرفته بودند. الان که این امکان قانونی فراهم‌شده و اطلاع‌رسانی در رسانه‌ها صورت گرفته، متقاضیان مراجعه می‌کنند و به آن‌ها گفته می‌شود که در ابتدا بروند پرونده تابعیت تشکیل بدهند تا بتوانند آن خدماتی که می‌خواهند را اخذ کنند؛ اما اینکه احتمال دارد یک عده‌ای در جریان این موضوع قرار نگیرند هم دور از انتظار نیست. ممکن است تعدادی به دلیل عدم دسترسی به رسانه یا عدم پیگیری موضوع جا بمانند اما به‌هرروی این طرح زمان‌دار نیست؛ یعنی موردی ندارد اگر کسی الان خبردار نشد، شش ماه یا یک سال دیگر آمد، این مانعی برای درخواستش ایجاد نمی‌کند.
پس می‌توانند طی سال‌های آینده هم مراجعه بکنند؟
حتما. تا قانون پابرجاست این حق برای متقاضی محفوظ است. ملاک هم زمان و تاریخ تولد و سن و… نیست. ملاک این است که فرزند مادر ایرانی باشد و زن ایرانی با تبعه خارجی ازدواج کرده باشد. ملاک این است که این فرزند حاصل این ازدواج باشد و همه این‌ها احراز شود؛ بنابراین اگر احراز شود، زمان دیگر ربطی به این قضیه ندارد.
سیاست‌گذاری دولت و استانداری در قبال اتباع خارجی ساکن اصفهان چیست؟
ما در این زمینه کارگروه اتباع خارجی را در استان داریم که در چارچوب سیاست‌های ملی که ابلاغ می‌شود، این کارگروه سیاست‌گذاری‌های استانی‌اش را انجام می‌دهد. راهبردهای اصلی سیاست‌گذاری در مورد اتباع خارجی به‌صورت ملی تصویب می‌شود و این‌گونه نیست که هر استانی برای این موضوع خودش راهبرد تدوین کند. در نحوه اجرا نیز بنا به راهبردهای ابلاغی مرکز اقدامات انجام می‌شود. در مورد کلیت موضوعاتی که قابل‌ارائه و نشر است، باید گفت (اتباعی که اقامت مجاز قانونی در کشور دارند، حالا چه کارت اقامت موقت دارند چه گذرنامه یا روادید معتبر دارند) هدف آن است که از خدمات رایگان بهداشتی، خدمات درمانی با اخذ هزینه، خدمات آموزشی از طریق اداره کل آموزش‌وپرورش استان مانند تمام هم‌وطنان ایرانی، یا خدمات مربوط به تحصیلات تکمیلی با اخذ هزینه‌هایشان برخوردار شوند. در موردبحث اشتغالشان هم چارچوب‌هایی وجود دارد که پس از اخذ کارت کار از اداره‌کل کار تعاون و رفاه اجتماعی هم در آن شغل‌هایی که به‌عنوان شغل مجاز تعیین‌شده، می‌توانند مشغول شوند.
بیشترین اتباعی که هم‌اکنون در اصفهان حضور دارند، از کدام کشورها هستند و آیا این قانون شامل همه آن‌ها می‌شود؟
اتباعی که در استان اصفهان یا در کشور ما هستند، به‌طور عمده اتباع افغانستانی هستند و بعد اتباع عراقی و محدودی دیگر از کشورهای دیگر.
از چه کشورهایی؟
از کشورهای اروپایی گرفته تا کشورهای آسیایی؛ خیلی‌هایشان با زنان ایرانی ازدواج کرده و حضور دارند. تعداد بالایی نیست ولی از ملیت‌های مختلف هستند.
می‌توانید نام ببرید؟
الان لیستش در دسترسم نیست. این قانون شرطش ازدواج تبعه خارجی با زن ایرانی است. هیچ ملاکی برای تابعیت مرد خارجی وجود ندارد که ما بگوییم فقط مال بچه‌هایی است که حاصل ازدواج فلان تبعه کشور هستند. فقط شرطش این است که این فرزند متولدشده از مرد خارجی و زن ایرانی باشد. حالا مرد خارجی هر تابعیتی که می‌خواهد داشته باشد.
دورنمای این قانون را چطور می‌بینید؟ آیا این اتباع مانند ایرانیانی که به خارج می‌روند، شهروند ایران و جزو جمعیت ما محسوب می‌شوند؟
الان هم جزو جمعیت ما محسوب می‌شوند، این موضوعی جداست؛ اما در مورد تابعیت باید گفت ما یک سری خدمات به هم‌وطنان ایرانی می‌دهیم. یک نکته را باید در نظر داشته باشیم که چون این‌ها تابعیتشان ذاتی نیست، یعنی تابعیتی که ناشی از پدر باشد، (به این معنی که فرزندی ایرانی که پدرش هم تابعیت ایرانی داشته باشد) او ذاتا ایرانی است؛ اما فرزند یک مرد خارجی تابعیتش اکتسابی است. قانون تابعیت ما ملاکش خون است؛ یعنی می‌گوییم بر اساس خون به این بچه تابعیت می‌دهیم. اگر یک مرد ایرانی با یک زن خارجی تحت شرایطی ازدواج کرده باشد، آن بچه را ایرانی می‌شناسیم، اما در مورد فرزندان مادر ایرانی موضوع قدری متفاوت است، دلیلش هم همین قانون است که اتفاق افتاده است و ما تابعیت این فرد را ذاتی نمی‌دانیم. به قولی تابعیت اکتسابی می‌دانیم. افرادی که تابعیت اکتسابی دارند به هر دلیلی نمی‌توانند به‌صورت قانونی متصدی یک سری مقامات شوند؛ زیرا در قانون مدنی ما ذکرشده آن‌هایی که تابعیت اکتسابی دارند، نمی‌توانند به این مقامات دست پیدا کنند.
شامل چه مقام‌هایی می‌شود؟
مثلا نمی‌تواند مقاماتی مانند رئیس‌جمهوری، معاون رئیس‌جمهور، نماینده مجلس، مقامات نظامی و انتظامی، عضو شورای نگهبان، رئیس قوه قضائیه، وزیر، استاندار، فرماندار و عضویت شورای شهر و استان را برعهده بگیرد. همچنین نمی‌تواند در وزارت امور خارجه استخدام شود یا قاضی و وکیل شود یا عضو سپاه باشد یا پست‌های مهم اطلاعاتی امنیتی را برعهده بگیرد.
آیا نسل بعدی این افراد در ایران، کاملا ایرانی محسوب می‌شوند؟
بله. طبیعتا در نسل‌های بعدی موضوع مقداری متفاوت می‌شود؛ مثل خود ایرانی‌هایی که به خارج از کشور می‌روند و بعد از طی مراحلی سیتی‌زنی و اقامت می‌گیرند؛ چون آن‌ها ملاک تابعیتشان عموما خاک است. سبکشان این‌جوری است که بر اساس هربچه‌ای که در خاکشان به دنیا می‌آید، تابعیت کشور خودشان را به او می‌دهند. نسل‌های بعدی که این اتفاق برایشان می‌افتد، موضوع تابعیتشان متفاوت خواهد شد.
آماری دارید که از زمان اعلام این قانون چند نفر مراجعه کرده‌اند؟
تا الان بیش از هزار نفر درخواستشان را ارائه داده‌اند.
پیش‌بینی شما برای چه تعداد مراجعه‌کننده است؟
تخمینش سخت است. یکی از دلایلش این است که تعدادی از این ازدواج‌ها ثبت‌نشده، برای همین نمی‌شود دقیق گفت. ما هم حالا آن‌قدر اطلاع‌رسانی‌مان قوی نبوده که بگوییم عموم متقاضیان را مطلع کرده‌ایم. بعدازآن هم سایت ما زمان‌دار نیست، قانون هم زمان‌دار نیست، وظیفه‌مان هم هست که در این چارچوب برایشان پرونده تشکیل داده و رسیدگی کنیم.
زمانی که ثبت‌نام را انجام بدهند و مراحل قانونی را پشت سر بگذارند، می‌توانند از تمامی خدماتی که به یک شهروند ایرانی داده می‌شود، برخوردار شوند؟
غیر از مواردی که گفتم. حقوقی هست که طبق قانون مدنی برای افراد ایرانی‌الاصل پیش‌بینی شده است. طبیعتا آن حقوق مربوط به این افراد نیست؛ اما حقوق عمومی مثل حق شهروندی، حق مالکیت، آموزش و بهداشت و درمان که همیشه بوده، اما محدودیت‌هایی در حوزه مالکیت وجود داشته که طبیعتا برطرف شده یا مثلا قبلا نمی‌توانستند در دستگاه‌های دولتی استخدام بشوندو الان می‌توانند؛ فقط در چارچوب آن دلایلی که گفتیم.
