تقویم گردشگری برای اصفهان

«رویداد چیست؟» پاسخ جامع و روشن به این پرسش، بخش اول وبینار «تقویم گردشگری کلان‌شهر اصفهان» را تشکیل می‌داد. به روایت محمد زاهدی، رویداد «واقعه‌ای است که برخلاف زندگی متعارف مردم یک جامعه شکل می‌گیرد و مقطع زمانی مشخصی دارد.» و البته دو کلیدواژه «خلاقیت» و «تغییر» می‌بایست در رویدادهایی که برگزار می‌کنیم، وجود داشته باشند؛ به عبارتی، تبلور خلاقیت و اتفاقی باشند که تغییری را به دنبال دارد. از زاویه‌دید میراث ناملموس جهانی بشر بخواهیم نگاه کنیم، مثال یک رویداد درست، مراسم قالی‌شویان مشهد اردهال است. جام‌جهانی که هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود، می‌تواند یک مثال ورزشی‌گردشگری خوب باشد و مراسم حج یک رویداد مذهبی یا گردشگری مذهبی مهم.نکته مهمی که عضو هیئت‌مدیره شرکت تعاونی توسعه گردشگری راهبرداندیشان چهارسوق در وبینار بر آن تأکید کرد، مدیریت رویدادها بود. محمد زاهدی تصریح کرد: «رویداد را باید به‌گونه‌ای طراحی کنید که انگار اولین‌بار است دارید اجرایش می‌کنید و آخرین بار هم خواهد بود! از کلمه روتین فرار کنید؛ حتی اگر 20 سال است یک رویداد را اجرا می‌کنید و دبیرخانه دائمی تشکیل داده‌اید. هربار باید تصور کنید اولین اجرای شماست و البته هیچ فرصت دوباره‌ای هم برای جبران ندارید؛ بنابراین نگویید اگر این‌بار نشد، دفعه بعد بهتر اجرا می‌کنم. ذهن‌های باز و خلاق می‌توانند رویداد برگزار کنند.»

اما چرا می‌گوییم باید هر «مقصد گردشگری»، چه روستایی کوچک یا یک اقامتگاه بوم‌گردی و چه کلان‌شـهری چندده‌میلیون‌نفری، «رویدادهای گردشگری» داشته باشد؟! این‌گونه رویدادها چه اهمیت و کارکردی دارند؟! به روایت زاهدی، از سه منظر «جامعه محلی»، «اقتصاد محلی» و «صنعت گردشگری» می‌توان این اهمیت را تحلیل کرد. رویدادها، نشاط و شادابی را به مردم محلی هدیه می‌دهند. شور و هیاهوی شهر کن فرانسه موقع برگزاری جشنواره سینمایی و شهر فردریکستاد نروژ در هنگام برگزاری فستیوال خلاقانه رودخانه‌ای‌اش را تصور کنید. افزایش حس اعتمادبه‌نفس و غرور ملی کارکرد بعدی است که از برگزاری فستیوال‌ها انتظار داریم و یکی از مثال‌های این بخش می‌تواند رژه‌های نظامی باشد. تبلور خلاقیت، اهمیت دیگر رویدادهاست و مثال جذابش، جشنواره ادینبورو که شعار جالبی هم دارد؛ با این عنوان: «ما می‌خواهیم بزرگ‌ترین، مردمی‌ترین و خلاق‌ترین رویداد فرهنگی اروپا باشیم.» همچنین با برگزاری رویدادهای گردشگری می‌توان اقتصاد محلی را از دو زاویه «ایجاد کسب‌وکارهای جدید» و «تحریک کسب‌وکارهای موجود» ارتقا بخشید.اهمیت برگزاری رویداد از منظر صنعت گردشگری چیست؟ زاهدی در پاسخ به این پرسش پنج موضوع را مطرح کرد: دیده‌شدن روی نقشه گردشگری، تنوع‌بخشی به محصول گردشگری مقصد (ماندگاری و هزینه بیشتر از سوی گردشگر)، تکمیل ظرفیت خالی، به‌خصوص در ایام غیر اوج سفر (توجیه‌پذیرکردن سرمایه‌گذاری‌های کلان)، تجدید حیات مقصد در رقابت با مقاصد جدید و با توجه به تئوری چرخه حیات مقصد و در آخر، پیروی از روندهای جاری در گردشگری مدرن.استاد صاحب‌نام گردشگری اصفهان از بحرین به‌عنوان کشوری یادکرد که با تعریف یک رویداد و تلاش برای هرچه‌بهتر برگزار کردنش به مرئی شدنش روی نقشه گردشگری دنیا جامه عمل پوشاند. ماجرا این بود که کشور یک‌ونیم‌میلیون‌نفری بحرین میزبانی مسابقات فرمول یک جهان را گرفت و یکی از زیباترین پیست‌ها را برای این مسابقات ساخت و میزبان چهره‌های جهانی این رشته شد. کشور 2.8میلیون‌نفری قطر مثال بعدی است که به روایت زاهدی توانست میزبانی جام‌جهانی آتی را بگیرد. این کشور هم به دلیل دیده‌شدن در نقشه جغرافیای گردشگری جهان این کار را کرد. زاهدی به گفت‌وگویش با یک باستان‌شناس آلمانی اشاره کرد. او تعریف کرده که پیش از ساخت استادیوم‌های بزرگ در قطر پروژه کاوش باستان‌شناسی تعریف‌شده و باستان‌شناسان یافته‌های ارزشمندی هم به دست آورده‌اند.

حتی به روایت این استاد دانشگاه، رویدادها بر فرهنگ محلی جوامع هم تأثیر می‌گذارند. یک مثال خوبش المپیک پکن بود. به روایت او، نقل است که چینی‌ها عادت داشتند آب دهان بر زمین بریزند و مسئولان چینی به این درک رسیدند که وجهه کشورشان موقع میزبانی ازالمپیک پکن به این دلیل تخریب می‌شود. بنابراین دو سال پیش‌ازاین مسابقات شروع کردند به فرهنگ‌سازی از راه تبلیغات گسترده برای اینکه به مردم بگویند این امر زشت و نکوهیده است. نزدیک برگزاری مسابقات هم که رسیدند، این عمل را به‌عنوان جرم تعریف کردند و برایش جریمه سنگین گذاشتند. زاهدی اضافه کرد: «اصفهان جاذبه‌های زیادی دارد؛ به‌خصوص با اکتشاف‌های جدید تپه اشرف، ثابت شد که تاریخ این کهن‌شهر حداقل به دوران اشکانی و هخامنشی می‌رسد. در حوزه معماری، صنایع‌دستی و هنرهای خلاق و غیره هم این شهر داشته‌های فراوانی دارد؛ اما پرسش این است که تا کی باید بنشینیم دم در بناها و بلیت بفروشیم؟» به روایت این صاحب‌نظر حوزه گردشگری، چاره‌ای نداریم جز اینکه به‌سمت تنوع‌بخشی محصولات گردشگری برویم و یکی از ابزارهای خوبمان هم تعریف رویدادهای متناسب است؛ حتی می‌توان گفت که اصفهان با جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانانش به‌سـمت تنوع‌بخــشی محصولات گردشگری رفته است و این ماجرا سابقه طولانی‌تری دارد. می‌توان از برگزاری تئاترهای کمدی انتقادی ارحام صدر هم به‌عنوان یکی از رویدادهای مهم صنعت گردشگری اصفهان نام برد؛ چراکه در آن زمان آخر هفته‌ها گردشگران بسیاری از تهران و شهرهای مختلف فقط برای دیدن این تئاترها به اصفهان سفر می‌کردند. زاهدی از «جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان» هم به‌عنوان یک رویداد بسیار مهم برای اصفهان و ایران نام برد؛ رویدادی که می‌تواند برای اقتصاد محلی بسیار مؤثر باشد؛ درعین‌حال که یک اقدام در راستای تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری اصفهان هم محسوب می‌شود.

تا می‌توانید برای لوسیــزن‌ها (فـصل‌های کم‌سفر مقاصد گردشگری) رویداد تعریف کنید؛ این توصیه مهم دیگر محمد زاهدی است، توصیه‌ای که می‌تواند حال اصفهان را بهتر و حتی سرمایه‌گذارهای بیشتری را به مقصد این شهر و استان جذب کند، اگر به اهمیتش پی ببریم و انجامشبدهیم. او از نمایشگاه گردشگری اصفهان و جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان هم یاد و تأکید کرد که این دو نباید در زمان‌های های‌سیزن (زمان‌های رونق سفر) برگزار شوند؛ چون می‌توانند به جذب گردشگر در فصول کم‌رونق سفر منجر شوند و گره‌ای از اقتصاد محلی باز کنند؛ همان‌طور که جشنواره تابستانی کیش چنین عملکردی دارد. زاهدی سپس یک نمونه از فعالیت‌های یونانی‌ها در حوزه ارتقای گردشگری‌شان را بازگو کرد. به روایت او یونانی‌ها نگران کم‌شدن گردشگرانشان بودند؛ به همین دلیل از یانی، هنرمند معروف و چهره جهانی‌شان، دعوت کردند در آکروپولیس کنسرت برگزار کند، کنسرتی که دوباره و بسیار بیشتر از پیش، نام آکروپولیس و یونان را در جهان مطرح و اشتیاق به بازدید از این میراث جهانی بشر را افزون کرد. مصری‌ها هم سپس از یانی و گروه بزرگی از هنرمندان جهان عرب با همین هدف دعوت کردند تا کنسرت‌هایی برگزار کنند. همه این فعالیت‌ها با مثال‌های مشابه، یک هدف مشترک دارند: مرئی‌شدن هر چه بیشتر روی نقشه جغرافیای گردشگری دنیا واین یک رقابت سخت و مدام است و مقاصد گردشگری می‌بایست برای بهره‌بردن از این رقابت بی‌پایان خلاق باشند و مجموعه‌رویدادهای متناسب تعریف کنند.

و اما بخش سوم وبینار، به موضوع محوری این نشست مجازی اختصاص داشت: تقویم رویدادهای گردشگری. به روایت محمد زاهدی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام نور، به‌طورکلی تدوین تقویم رویدادهای گردشگری برای یک مقصد، پنج فایده مهم دارد: استفاده به‌عنوان محتوای بازاریابی گردشگری (در اصل شما یک خوراک بازاریابی تولید کرده‌اید)، شناخت پتانسیل‌های مقصد با رویکرد توجه به بازار هدف (مردم محلی، گردشگران و…)، ایجاد هماهنگی و پرهیز از تداخل رویدادهای هم‌عرض، روشن‌کردن حوزه‌های اهمیت از سوی مردم محلی (تنها کسانی که حق دارند فلسفه گردشگری مقصد را تعریف کنند) و البته تقسیم مسئولیت‌ها در حوزه عملیاتی.به روایت زاهدی، جهان به اهمیت تعریف تقویم رویدادها برای مقاصد گردشگری پی برده است و می‌داند که باید برای گردشگران بهانه‌های دیدار بیشتر تعریف کند، از پراکندگی‌ها جلوگیری و از نمدهای موجود تا می‌تواند کلاه گردشگری برای مردم محلی فراهم کند. دکتر زاهدی شوخ‌طبعانه به علاقه‌اش برای سوغاتی‌گرفتن از دوستانش هم اشاره کرد؛ همین علاقه او برای هدیه گرفتن بروشورها و راهنماهای گردشگری مقاصد مختلف دنیا از دوستان جهانگردش هم باعث شد دو دهه پیش تقویم رویدادهای یکی از شهرهای کرواسی به دستش برسد و آهسته‌آهسته او را به سمت طراحی تقویمی برای اصفهان سوق دهد.نکته مهم دیگر که مورد تأکید این استاد دانشگاه بود، جایگاه مردم محلی در تعریف و برگزاری رویدادها بود. مردم باید تصمیم بگیرند و مشارکت کنند؛ چون اثرات مستقیم رویداد بر زندگی آنان تأثیرگذار خواهد بود و پاشنه آشیل (یا به عبارت بهتر، چشم اسفندیار) موفقیت رویدادها هم استقبال مردم است. اگر استقبال و مشارکت نکنند، رویدادها نتایج مورد انتظار را ندارند و شکست می‌خورند. برای همین هم هست که مثل نقل‌ونبات رویدادهای شکست‌خورده در دنیا داریم!

«از سه سال پیش درباره تقویم گردشگری صحبت شد. به اتاق بازرگانی پیشنهاد تنظیم این تقویم را دادیم. می‌دانستیم کار ساده‌ای نیست؛ به‌خصوص تجارب زیاد و منسجمی در کشور وجود نداشت. یک تجربه در استان فارس بود (سال 1396 با تعریف 36 رویداد که سال بعد هم تکرار شد) و با دبیرخانه‌شان هم‌صحبت کردیم. در خراسان شمالی یک مقطعی این کار شد. در تبریز برای مقطعی تک ماهه در مردادماه 1397 به دلیل انتخاب تبریز برای پایتختی شهرهای اسلامی 2018 این کار صورت گرفت و ادامه پیدا نکرد. برای اصفهان هم برخی همین کار را شروع کرده بودند. عده‌ای هم گفتند: اصفهان تقویم گردشگری دارد. پرسیدیم: کجاست؟ گفتند: توی کشوی میزمان! گفتیم: چرا منتشر نمی‌کنید؟ گفتند: اگر منتشر کنیم باید رویدادها را اجرا هم بکنیم! بله، موضوع این است که تقویم گردشگری، مردم را مطالبه‌گر می‌کند و سازمان‌هایی که برگزاری رویدادهایی را اعلام و تقبل کرده‌اند، مجبور به فعالیت می‌شوند و ارگان‌هایی که برگزاری برخی رویدادها جزو وظایف ذاتی‌شان است، نمی‌توانند از زیر بار اجرا شانه خالی کنند.» محمد زاهدی بخش آخر وبینار را با این صحبت‌های صریح و موجز آغاز کرد و ادامه داد: «اصفهان همیشه به جایگاه بین‌المللی‌اش اهمیت داده است. ما هم برای طراحی تقویم گردشگری‌اش به سراغ تقویم گردشگری 13 خواهرخوانده‌اش رفتیم. با کمال مسرت هر 13 شهر، تقویم رویدادهای گردشگری داشتند؛ اما ما نداشتیم. تقویم گردشگری فلورانس از همه بهتر بود.» براین اساس، بعد از بررسی تقویم‌های گردشگری خواهرشهرها، مرحله بررسی تجارب ارزشمند در حوزه طراحی تقویم‌های گردشگری مقاصدی در کشورهای مختلف جهان صورت گرفت. شهرهای نورمبرگ آلمان، ادینبورگ اسکاتلند، راچدیل انگلستان، سیدنی استرالیا و بلگراد صربستان از این مرحله سربلند بیرون آمدند!سپس مرحله «روش‌شناسی» انجام شد که طی آن این مشخصات تعریف شدند: «پژوهش به روش توصیفی، با هدف کاربری بودن، با شیوه گردآوری اطلاعات از طریق مطالعه به روش اسنادی و گردآوری داده‌های کلیدی متکی بر مطالعه میدانی، با تکنیک دلفی، ابزار پرسشنامه محقق ساخته دارای پرسش‌های باز و بسته و استفاده از جامعه آماری هیئت نخبگان منتخب.» بنابراین مسئله تعریف شد.